WATERVLUCHTMOLEN S
27
troffen. Bij onderzoek is mij gebleken, dat de wind-
waterradmolens hebben bestaan en wel op de Veluwe,
in Utrecht, in Midden-Limburg, in de Meijerij en in
de Baronie van Breda, alsmede op Duits gebied, gren
zende aan Drente en Twente. Mede dank zij de in
lichtingen, verkregen naar aanleiding van mijn vraag
in het Weekblad „De Molenaar", is het mij mogelijk
over deze wel zeer merkwaardige maalbedrijven iets
mede te delen.
In een oude beschrijving van Gelderland J) lezen
we het volgende: „Tegenwoordig, in den jaare 1740,
worden er reeds honderd agt en zestig Papiermolens
op de Veluwe geteld, die door 't Water omgedreeven
worden. Zij hebben, met malkanderen honderd agt
en tachtig Raderen. Behalve deezen zijn 'er nog twee
Wind-Papier-molens en een Watervlugtmolen; zo dat
'er in 't geheel, honderd een en zeventig Papiermolens
zijn", Deze mededeling is voor ons van belang. Zij
leert ons, dat in 1740 op de Veluwe een „watervlugt-
molen" stond, waarmede niet anders dan een gecom
bineerde wind-waterradmolen kan zijn bedoeld. De
vermelding van de naam „watervluchtmolen" is een
verrassing en gaarne namen we dit woord hier verder
over.
De Veluwe heeft nog een andere watervluchtmolen
gekend, n.I. te Apeldoorn, aan de Hoogekampweg nr.
11, oorspronkelijk genaamd „korenmolen op Veld-
huisen", omstreeks 1900: „De Hoop". De watermolen
dateert uit 1517, werd in 1685 in verband met de aan
leg van tuinen en waterwerken van boven het Loo
naar de tegenwoordige plaats overgebracht; hij werkt
nog steeds met een bovenslagrad en twee paar maal
stenen. De windmolen, een achtkante rieten stelling
molen, gebouwd in 1884, werd afgebroken in '1920
(afb. 2). De sprengbeek, welke het water van het
Koninklijk Park 't Loo afvoert en waaraan de molen
staat, ontwikkelt een voor een Veluwse spreng nor
male kracht van 8-10 P.K. Wind- en waterkracht
konden tegelijk worden aangewend. (Mededeling van
de heer R. Hardonk te Apeldoorn).
In Utrecht vinden we in 1850 een wind-watermolen,
vermeld. Deze molen, „ingerigt tot het malen van tras
en specerijen, het pellen van rijst, het slaan van olie en
het kerven van karotten, is in 1844 en 1845 hier (te
Utrecht) geplaatst voor rekening van den heer J. H.
Kraanwinkel, naar de constructie van den Ingenieur
C. Verloop. Op het gebouw, waarin de watermolen
zich bevindt, is een windmolen, geheel van ijzer ge
maakt, geplaatst, die, voorzien van twaalf roeden, met
koperen zeilen (platen), zich zelve steeds in den wind
zet" '2)
Wellicht, dat er in Utrecht nog een andere windwater
molen heeft gestaan. We lezen n.1. in het boekje „De
Geschiedenis van het Graanmalen" (Uitgave „de
Korenschoof", 1946), dat een stuk in 1824 te Utrecht
door "de fa Remees Floris Elin en Compagnie een stuk
land werd aangekocht om naast de bestaande water
korenmolen een houtzaagmolen op te richten, ge
dreven door wind- en waterkracht. De houtzaagmolen
werd in 1851 verkocht aan de houtkopers Marinus en
Jan Jongeneel te Utrecht.
Wij gaan thans naar Limburg. Aan de spoorlijn Roer
mond-Weert stond te Leeuwen, gemeente Maasniel,
een watervluchtmolen, welke op 19 November 1944
door de Duitsers is opgeblazen (afb. 3). Hij behoorde
toe aan Gebr. Nijssen, wier familie de molen onge-
Afb 2 Watetvluchtmoktt de Hoop li Apeldoorn omsliteks 1910
Foto v d schryvei
