53
landen was men al spoe
dig met die strooming
meegegaan en samenvoe-
ging van landseigen en
klassieke vormen had er
een eigen Vlaamschen
en later Hollandschen re
naissancestijl in het leven
geroepen. De namen \an
Cornelis Floris en
Hans Vredeman de
Vries kunnen daarbij
met eere genoemd wor
den, vooral ook wegens
hun voorbeeldenboeken.
Eenige tientallen jaren
later, in den tijd waarin
het Bossche kruithuis ge
bouwd werd, verrijkten
mannen als Hendrick de Keyser en Lieven de Key onze steden met hun meester
werken. In hun gebouwen vinden wij de echt Nederlandsche trapgevels en kruis
kozijnen te samen met klassieke vensterbekroningen en pilasters. De Hollandsche
baksteen wordt afgewisseld met natuursteenen blokken en banden en het geheel
is van een groote levendigheid en schilderachtigheid. De wiskunde werd niet ver
geten; nauwkeurig zijn de afmetingen van deuren en vensters, van verdiepinghoogte
en dakhelling tegen elkaar afgewogen en de plattegronden zijn zoo regelmatig mogelijk.
Laten we nu het kruithuis wat nader beschouwen. Het ligt voor de hand, dat we
een militair dienstgebouw niet mogen vergelijken met een stuk stadstrots als de
Haarlemsche vleeschhal; beter past een vergelijking met pakhuizen en andere maga
zijngebouwen. Inderdaad is er eenige overeenkomst als we de afbeeldingen van de
Amsterdamsche turfpakhuizen (in het Aprilnummer) leggen naast die van de bin
nenplaats van het kruithuis. In beide gevallen gevels van baksteen, met blokken
natuursteen opzij van en boven de vensters, en strakke geveltoppen zonder trappen.
Maar het Amsterdamsche bouwwerk is heel wat levendiger en zwieriger. De reden
kan niet zijn dat de bouwmeester in 's Hertogenbosch geen aanraking had met de
Hollandsche kunst. Wel was 's Hertogenbosch tijdens het twaalfjarig bestand in
Spaansche handen, maar de architect, Mr Jan van der Weeghe, ..mathematicien
en ingenieur'' van de Zuid-Nederlandsche aartshertogen, is speciaal in Delft een
arsenaal gaan bekijken, toen hij de opdracht voor het kruithuis had ontvangen. Dat
Delftsche gebouw van 1601 was een echt Hollandsch renaissance bouwwerk met
levendige gevels. Het had den vórm van een halven zeshoek en dat heeft Mr Jan
wellicht op de gedachte gebracht zijn kruithuis tot een regelmatigen zeshoek te maken.
Een dergelijk grondplan lag in zijn lijn, want de gestudeerde vestingbouwers werk
ten dikwijls met regelmatige veelhoeken. Op het kaartje ziet men dat de citadel welke
omstreeks 1630 in de buurt van het kruithuis werd gemaakt, als grondvlak een vijf
hoek heeft. Het eigenlijke magazijngebouw besloeg 4 zijden van den zeshoek. De
De binnenplaats met de regelmatige vensters en eenvoudige topgevels.
De twee vensters naast de poort hebben spitse ontlastingsboqen,
opdat de sluitsteen op dezelfde hoogte kon worden aangebracht als
bii de overige bogen.
