3 ONZE EENIG OVERGEBLEVEN ZUIDERZEESTAD Onze prachtige oude Zuiderzeestadjes hebben sinds de afsluiting van het groote water en de inpoldering van gedeelten ervan veel van hun karakter ingeboet- Enkhuizen en Hoorn, Monnikendam en Elburg, Vollenhove, Blokzijl en Hindeloopen, het zijn en blijven interessante schilderachtige plaatsen. Maar wie deze steden van vroeger kent en er nu terugkomt, mist toch iets: de zilte adem, de aparte sfeer van de zee. Van al deze stadjes ken ik Hindeloopen het best, omdat ik het voor recht heb gehad er vier jaren te mogen wonen. Dat was in den tijd toen de Zuiderzee nog zée was en de visschers nog uitvoeren ter haring- en ansjovisvangst, toen de geweldige wateren bij Noordwesterstorm hoog opsloegen tegen de dijken. Als ik er nu terugkom en ik doe het gaarne, want het stadje blijft mij zeer lief en vol schoonheid is het nog steeds mis ik toch ietsdat wat ik hierboven noemde en dat er toch eigenlijk bij hoordede zee waaraan deze plaatsen hun ontstaan en eenmaal hun bloei te danken hebben gehad. En nu is Hindeloopen nog aan zeer wijd water blijven liggen. Veel ingrijpender zijn en worden de ver anderingen voor die Zuiderzeeplaatsen die aan den rand der nieuwe polders zijn komen of- zullen komen te liggen. Hun karakter zal radicaal veranderen, zij zullen geheel tot landstadjes, worden. Misschien zullen enkele ervan dit als een promotie voelen. Zij koesteren droomen van vooruitgang en nieuwen opbloei als markt plaatsen voor het nieuwe vruchtbare land. Maar hoe dan ookiets van hun oude karakter, dat vol adel en schoonheid was, zullen zij hebben ingeboet. Ik geloof niet, dat het juist is om ze daarom nu maar, bij wijze van spreken, den rug toe te keeren. Er zijn in den loop der eeuwen meer zeeplaatsen tot landstadjes geworden, in Friesland en elders; zij werden anders daardoor, maar bleven de aandacht waard. Ook voor Heemschut blijft er in Elburg en Edam, in Enkhuizen en Vollen hove werk aan den winkel; een oud grachtje, een schoone gevel, een merkwaardig stadsbeeld blijft zijn waarde houden, ook in het bouwland en aan den polderrand. Er is eigenlijk maar één echte Zuiderzeestad bewaard gebleven toen de veelbetee- kenende streep van Wieringen naar de Friesche kust, van den Oever naar Zurich getrokken werd. Goed beschouwd is het de vraag of men Harlingen een Zuider zeestad noemen kan, maar wie de kaart bekijkt krijgt toch neiging deze Friesche havenstad bij het oude Zuiderzeegebied in te lijven, al heet het water waaraan Harlin gen ligt eigenlijk Waddenzee. De wijde kom, waarvan het afgesloten deel het Zuidelijke part vormt, eindigt bij de Waddeneilanden en gaat pas daar in Noordzee over. En zoo kan Harlingen toch met een zeker recht de eenig overgebleven Zuider zeestad genoemd worden. Alle andere zijn IJsselmeersteden of landstadjes geworden en de eerste zullen bij de voortgaande inpolderingen nog steeds meer in de laatst genoemde overgaan. Ook wat aanleg en karakter betreft behoort Harlingen bij de oude Zuiderzeesteden, al bleef deze oude havenstad, de Noordelijkste van alle, meer dan de andere, internationaal georiënteerd, ook in later eeuwen en jaren. Alle andere, al hadden sommige van hen Hindeloopen bij voorbeeld vroeger ook sterker banden met het buitenland, raakten steeds meer geïsoleerd van het interna tionale verkeer en bleven alleen voor binnenscheepvaart en visscherij van belang. De oorlog sloeg dit alles natuurlijk lam, ook in Harlingen, maar wij mogen hopen dat straks de hout- en kolenbooten uit den vreemde weer in de Harlinger havens

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 1943 | | pagina 5