136
HEEMSCHUT
reeds vast door de vele afbeeldingen, van de hand van meerendeels groote kunste
naars, welke in de archieven en kunstverzamelingen' worden aangetroffen. De
commissie heeft daartoe in de eerste plaats geraadpleegd het Rijksarchief te Utrecht
en het Rijksbureau voor kunsthistorische documentatie in den Haag. De vondsten
hebben de verwachtingen ver overtroffen. Zonder in bijzonderheden af te dalen
over de vele teekeningen en schilderijen van Rembrandt, Saftleven, Cuyp, Abr.
Verwer, Joris v. d. Haagen, Hercules Seghers, de Ruysdaels, enz. waarvan repro
ducties aanwezig zijn, geven wij hierbij een drietal van de meest karakteristieke
afbeeldingen, van Rembrandt (Noordfront), Verwer (Westpoort) en J. v. d. Haagen
(Oostfront).
Tenslotte zij reeds iets medegedeeld over een andere belangrijke topografische vondst
in het Utrechtsche Rijksarchief, nl. een teekening, bevattende het ontwerp uit
omstreeks 1540,' voor een betere versterking van de stad aan de rivierzijde. Inde
„Heemschut-plattegrond" uit het meergenoemde Mei-nummer van dit jaar is dat
ontwerp met zware lijnen ingeschetst. Het laat een, vóór de stadsgracht geprojec-
teerden buitenwal zien, waarin drie groote steenen bolwerken een voor de Rijnpoort
en een op eiken hoek. De muurdikte van die rondeelen is ongeveer 5 meter, uit
kanonschietgaten van in de muren uitgespaarde kazematten moesten de grachten
worden bestreken. Ten Oosten en Westen van de stad zou de omwalling aansluiten
bij de bestaande Oost- of Bergpoort en de West- of Utrechtsche poort.
Noch de wal, noch de bolwerken schijnen tot uitvoering te zijn gekomen, er is
althans niets naders daarvan bekend. Maar toch vermoeden wij dat aan de genoemde
Oost- en Westpoorten, de hoofdtoegangen naar de stad, iets dergelijks heeft bestaan
als wij op de oude teekening vóór de Bergpoort zien aangegeven, nl. een voor
gelegen rondeel met poortdoorgang en schietgaten. Een meer positief oordeel hier
omtrent schorten wij op totdat opgravingen meer licht over deze zaak zullen
ti
Gezicht op Rhenen naar de teekenmg van Abr. Verwer