HEEMSCHUT 87
EEN FRIESCH DORPJE
VOORBEELDEN VAN SLECHTE EN GOEDE BOUWKUNST
Op het gebied van de bouwkunst
is in Friesland veel moois te zien.
Helaas is er ook veel oude schoon
heid verminkt en nieuwe leelijkheid
voor in de plaats gekomen. De dor
pen in het Noorden van Friesland
gelegen zijn in het algemeen op een
terp gebouwd, waarbij op het
hoogste punt de Ned. Herv. (vroe
ger Roomsche) kerk staat. In zijn
geheel is de architectuur van de
Friesche dorpjes heerschend, dit
in tegenstelling met b.v. die der
Geldersche dorpen, die dienend is.
Het Friesche dorp met den
Frieschen kerktoren manifesteert zich, het Geldersche dorp sluit zich bij de
omgeving aan of lost zich hierin op.
Als men in Friesland langs de vlakke velden loopt of als men in den winter over
de ijsvlakten rijdt, telt men in den omtrek vele kerktorens en dorpjes. Het is ons
wel eens gebeurd dat wij in de omstreken van Leeuwarden 26 dergelijke dorpjes telden.
De architectuur is over het algemeen hoogst bescheiden. Boven het dorp is de oude,
meestal met een zadeldak afgedekte kerktoren, als een eeuwigen waker gesteld. Een
voorbeeld van een eenvoudige Friesche arbeiderswoning vindt men in fig. 9.
De meeste Friesche dorpen liggen aan een gegraven kanaal, dat uitkomt op een
der grootere verkeerswegen te water. De situatie is meestal niet belangrijk, maar
toch niet zonder bekoring. De terpdorpen vormen in het algemeen een vrij compact
geheel, een ringvormige'bebouwing, waar in sommige gevallen een z.g. buurttuin is
opgesloten. Dit is een algemeene tuin, die veelal aan de kerk behoort en die in
perceelen jaarlijks aan de bewoners'wordt verhuurd. Rondom deze kerk liggen in
meer of minder wijd verband de boerderijen. Zie fig. 1. Helaas is veel van de
oude schoonheid verdwenen of verminkt. Op een avond in mijn fotoverzameling
zoekende, vonden wij twee foto's die op suggestieve wijze het goede en het slechte
in de bouwkunst uitdrukken. Deze twee foto's zijn oorzaak van dit opstel, terwijl tevens
heerschende stroomingen bij den Frieschen boerderijbouw ons niet onberoerd laten.
Het dorpje dat wij hier noemen is Hylaard, in de omgeving van Leeuwarden.
Schrijver dezes is er geboren en heeft hier zijn eerste 20 levensjaren gesleten. Als
jongen heeft hij weinig oog gehad voor de eenvoudige schoonheid van het geheel.
Opgevoed in de bouwkunst van 30 jaren geleden, was hij helaas ver van de
eenvoudige waarheid verwijderd geraakt. De bekoring en de schoonheid van dit
rtïUlU
Afb. 1. Plattegrond van Hylaard. Schaal 1 5000
