70
HEEMSCHUT
RECLAME VROEGER EN NU*)
Reeds van oudsher moeten uithangteekens in verschillende vormen als uitingen
van het volksleven worden beschouwd. Men vond ze al bij de Romeinen (de
opgravingen van Herculanum en Pompeji wijzen dit uit) en vermoedelijk kwamen
zij ook reeds voor bij de oude Volken in het Oosten. Bij de Romeinen was het
gebruik, om aan de wijnhuizen een krans uit te hangen, terwijl geschilderde borden
voor winkels en herbergen werden toegepast. Niet onwaarschijnlijk zijn de eerste
uithangteekens hier te lande van Romeinschen oorsprong en in de lezenswaardige
perkjes van Mr. VAN LENNEP en J. TER GOUW (De Uithangteekens, in verband
met Geschiedenis en Volksleven beschouwd), waaraan veel van hetgeen hier volgt
is ontleend, wordt aangenomen, dat de herbergen langs de heirbanen en de kramen
van de kooplieden en de zoetelaars het voorbeeld hebben gegeven, hetgeen later
door de, inheemsche bevolking is nagevolgd en naar eigen zeden en begrippen
toegepast en ontwikkeld. Allereerst heeft de heraldiek daarop haar stempel gedrukt.
Niet alleen droegen de Edellieden op krijgsschild en helm afbeeldingen van uiteen
loopenden vorm en kleur, en werden deze tevens aangebracht op de banieren en
vanen, welke van de tinnen wapperden, ook boven de voorpoort van het kasteel
werden deze blazoenen ^en teekens gebeiteld en geschilderd. Volgens bovengenoemde
schrijvers ligt hierin de oorsprong van onze gebeitelde en geschilderde uithangteekens.
Naarmate de Vrije Steden tot ontwikkeling kwamen, namen de poorters dit gebruik
over en sierden zij hunne winkels en herbergen met teekens of deviezen in beeld-
of schilderwerk, waartoe een voorwerp of zinnebeeld van handel of beroep werd
gekozen, al of niet vergezeld van een uiting van luim of vernuft, dan wel de
heilige Patroon van het ambacht op het uithangteeken werd aangebracht. De
invloed van de heraldiek blijkt duidelijk uitden vorm van vele figuren op
uithangborden en gevelsteenen, overeenkomstig die, welke op wapenschilden voor
komen; den stand en de schikking van de voorwerpen, welke dikwijls aan de
heraldiek herinnert; de soort van de figuren (dieren, vogels, bloemen); het getal
van de, afgebeelde voorwerpen, dat zeer dikwijls met het aantal op de wapen
schilden overeenkomt; de kleur van de figuren; de omstandigheid, dat figuren op
de gevelsteemen dikwijls gekroond voorkomen.
Omgekeerd zijn later vele nieuwe wapens van de uithangborden van voorouders
afkomstig en werden ook vele eigennamen geheel of gedeeltelijk aan oude huis
merken ontleend. De aanduidingen van beroep of bedrijf, ter herinnering aan naam
of gebeurtenis, benevens de uitingen van gevoelens of meeningen, welke zich hieruit
ten slotte ontwikkelden, moesten in het oog vallen en de opmerkzaamheid trekken.
Zij liepen zeer uiteen en onder het begrip uithangteekens vallen dan ook: uithang
borden met ijzeren krammen hangend aan een houten balk, of een stang van
siersmeedwerk, welke aan den voorgevel uitsteekt; gebeeldhouwde bas-reliefs, als
Overgenomen met goedkeuring van den schrijver uit het Jaarverslag 1939 van het Geldersch
Genootschap tot bevordering en instandhouding van de schoonheid van Stad en Land.
