4
HEEMSCHUT
Xlde eeuw stammend Romaansch monument; het is evenwel uiterst moeilijk, gezien
de groote soberheid van uitvoering, om zelfs bij benadering vast te stellen uit welke
bouwperiode dit afkomstig is. Het lijdt echter geen twijfel, of deze toren behoort
tot de oudste in den lande. Tot op 13 Meter hoogte van veldkeien en kolen-
zandsteen in onregelmatig verband opgetrokken, vertoont alléén dit onderste gedeelte
enkele zeer kleine lichtopeningen. Het baksteenen bovenstuk met galmgaten en
overkapt door een ingesnoerde spits is van lateren datum. Een eigenaardigheid,
die de meeste van deze torens gemeen hebben, is het ontbreken van een toegang
van buitende deur aan de voorzijde is dan ook eerst later aangebracht. Een
losse ladder verschafte van uit het inwendige der kerk toegang tot de eerste
verdieping, van waaruit men door een opening in het gewelf, dat deze onderste
verdieping overkluisde, in de benedenruimte kon afdalen. Het is juist deze inrichting
die ons het karakter dier Romaansche torens doet begrijpen. In tijden van uitersten
nood moesten zij dienen als verdedigingswerken waarin men zich kon verbergen
en waar men zich tot het bittere einde kon verweren. Men vluchtte door de kerk
op de verdieping, haalde de ladder op, liet zich naar beneden zakken en bevond
zich dan in een ontoegankelijk bolwer%. In gewone tijden gebruikte men deze
overkluisde benedenruimte voor schatkamer, ja zelfs diende zij tot gevangenis. Ook
de toren van het oude kerkje te Hoensbroek behoort tot deze weerbare torens.
Beide zouden, konden zij spreken, ons menig belangwekkend verhaal uit het grijze
verleden kunnen opdisschen, maar zouden toch nooit hebben kunnen vermoeden
dat zij eens zouden staan in het centrum van een zich zeer snel ontwikkelende
grootindustrie, die thans door haar geweldige inrichtingen van fabrieken, boortorens
en schoorsteenen het tot vóór betrekkelijk korten tijd nog zoo vredige land volkomen
beheerscht.
Naschrift: .De thans reeds.ter hand genomen herstellingswerkzaamheden bestaan,
in aanmerking genomen dat de beschadiging voor een groot deel door ondergraving
veroorzaakt werd, in het grondig herstellen der ruim drie meter diep gelegen deerlijk
aangetaste fundamenten. Een en ander door een ruime toepassing van gewapend
beton. Verder worden metselwerk, natuursteenlijsten en raamtraceeringen hersteld
en zal het nieuw aan te brengen voegwerk nauwgezet aan het oude voegwerk
worden aangepast. Een vrijwel nieuw dak van leien zal moeten volgen; hiervoor
zijn zilverkleurige leien gekozen. De gewelven die mede door de verzakkingen sterk
ontzet waren, worden met gebruikmaking van oude veldbrandsteenen in hun oor-
spronkelijken toestand teruggebracht; de nieuw aan te brengen vloerbedekking
wordt uit oude Naamsche tegels samengesteld. Zoodoende zal het monumentje
voor de toekomst worden bewaard. Het werd tijd en het is, meer dan duidelijk,
alléén te danken aan het feit, dat onze voorvaderen een zwak hadden voor meter-
dikke muren, dat het kerkje thans nog staande is en gelukkig ook nog behoorlijk
kan worden staande gehouden.
Scharn-Heer, November 1939.
W. F. H. de Haan.
