TWEE HAARLEMSCHE UITGAVEN
HEEMSCHUT
95
Mevr. J. M. STERCK.PROOT, de echtgenoote van Dr. STERCK, de .onvermoeide
geschiedenisvorschster van Haarlem en omgeving, heeft ons verblijd met een boekje
Geschiedenis van Aerdenhout, gedrukt bij en uitgave van JOH. ENSCHEDÉ 6 ZONEN
te Haarlem. De schrijfster behandelt hierin de geschiedenis van het landschap tusschen
Haarlem en de duinen, de oorspronkelijk laag gelegen landen, waar veel wild was,
de wildernis, die in den loop der jaren werd tot buitenplaatsen welke namen dragen
die door geheel Nederland bekend zijn. Wie dit gewest in velerlei richting door
kruist heeft en menig plekje kent, moet het treffen hoe' gansch anders deze streek
vroeger was. Door één menschelijk besluit, door ééne daad is dit gebied geworden
zooals dit nu is, door de krachtdadige verlaging van den grondwaterstand tengevolge
van de waterwinning voor de drinkwatervoorziening van Haarlem en van Amsterdam.
De schrijfster heeft alle archieven die zij vinden kon doorzocht, het uitgebreide
archief van Boekenroode, van Mariënbosch, van Naaldveld, van Groot-Bentveld.
Zij houdt zich niet alleen bezig met de droge historiefeiten van namen en jaartallen,
doch ook met gebruiken die ter plaatse waren, zooals het vangen van vinken en
wat daarmede verband hield en wat ervan overbleef. Zij vindt he.t verband met
Amsterdam wegens de eigenaren der buitenplaatsen, waarbij Amsterdamsche koop
lieden met bekende namen. Zij wijdt haar aandacht aan wat de taal uit de
geschiedenis heeft vastgehouden, met als enkele voorbeelden dat Haarlem buiten
den Haarlemmerhout nog een anderen Hout had, de anderden- of aerdenden hout,
aerdenhout en dat bij het vangen van vinken noodig was op het vinkentouw te
zitten tot het oogenblik er was dat het net toegeslagen kon worden, toe maar.
Doch wat dit boekje verre uithaalt boven vele andere geschiedkundige uitgaven is,
dat zij blijkbaar RliSKIN's raad gevolgd heeft, die verkondigde dat men bij de
bestudeering van oude bouwwerken buiten de archieven „the monument itself"
bekijken en onderzoeken moet. De schrijfster heeft gansch het landschap in alle
uithoeken, ook die moeilijk toegankelijk zijn, doorvorscht en daardqor heel wat
gevonden, dat niet in de archieven is te boek gesteld of dat de wetenschap en
de werkelijkheid verbindt. Hierdoor is er in dit boek een element gevoegd dat
veelal in de historiebeschrijving geen rol speelt, de schoonheid. De schoonheid
van Aerdenhout, vroeger en nu, met wat de natuur er schiep, wat de menschen
er brachten en de levende have van plant en dier, zijn door den tekst geweven
en in vele afbeeldingen toegelicht. Mevrouw STERCK.PROOT heeft de belang
stellenden in Kennemerland een grooten dienst bewezen. Het fraaie boekje kost
voor de leden der Vereeniging Haerlem slechts f 0.25, voor anderen f0.40.
De Haarlemsche ENSCHEDE's hebben jaar en dag een belangrijke rol vervuld in
de Waalsche Hervormde Gemeente van Haarlem. Nu de Waalsche Kerk te
Haarlem noodig hersteld moet worden, moet daarvoor geld bijeengebracht worden.
Dit gaf den Heer Mr. A. ENSCHEDÉ aanleiding een boekje te maken genaamd
