50
HEEMSCHUT
Een gave is in geheel Nederland niet. Doch een gevel van 1400 is een unicum.
Dat komt in Nederland niet voor, behoudens een- heel enkel fragment. En zulk
een hoogst merkwaardig fragment, een der hoogst zeldzame en alleroudste van
Nederland was te Deventer het huis aan de Groote Overstraat 8991.
Was het nu absoluut onmogelijk dit fragment te behouden? Was er geen weg te
vinden een huis te maken met behoud en restauratie van den geveltop en wat er
verder van den ouden gevel over was. Leeken zullen zeggen: neen. Doch wie op
dit gebied meer heeft medegemaakt zegt: ja.
Door de afbraak van den Gothischen gevel te Deventer is het kunstbezit van
Nederland verarmd Dit stemt temeer tot droefenis omdat de alleroudste woonhuis
gevels te tellen zijn. Wanneer het gaat om een zoodanig zeldzaam stuk, dient het
uiterste beproefd te worden om dit te behouden. Doch dat is nu te laat. Late
men nu toch in Nederland begrijpen dat wanneer er ergens een werkelijk merk
waardige gevel of slechts een fragment behouden moet blijven, daarvoor wel een
weg te vinden is. Doch dan moet in de eerste plaats de werkelijke belangstelling
aanwezig zijn en het begrip dat de alleroudste overblijfselen van Nederlandsche
beschaving min of meer nationaal bezit zijn geworden. Hoeveel voorbeelden zijn
er aan te wijzen van oude gevels die dreigden te verdwijnen doch die door het
inroepen van ter zake kundige hulp alsnog gered werden en tot iets schoons en
tevens practisch bruikbaar werden gemaakt. Nu eens gebeurde dit vanwege
Monumentenzorg, dan van Gemeentewege of door een Vereeniging of door
particulieren. Wie op dit gebied thuis is heeft de voorbeelden voor het grijpen.
Vergissen wij ons niet dan is er eenige jaren geleden een bekendmaking van den
Minister O.K.W. gezonden aan alle Gemeentebesturen om in dergelijke gevallen
het Ministerie te berichten alvorens tot afbraak over te gaan. Dit geldt in de
eerste plaats voor Gemeenten waar geen Monumentenverordening of iets van dien
aard is. Doch te Deventer is een Monumentenverordening en een Monumentenlijst.
Zulk een Monumentenlijst wordt in den regel door vakkundige personen opgemaakt
en door een Raadsbesluit vastgelegd. Dit brengt dan nog al eens de gemoederen
in beroering omdat de plaatsing van een huis op de Monumentenlijst invloed heeft
op de waarde van dat huis. Doch wanneer eenmaal een huis op de Monumentenlijst
staat wordt het veilig geacht. Wel weet ieder die kennis genomen heeft van
Monumentenverordeningen, dat er mogelijkheid bestaat een huis weder van de lijst
af te voeren. Doch dan verwacht men dat zulks niet gebeurt zonder een Raads
besluit en gegrondvest op een deskundig of officieel advies. Vooral wanneer het
betreft een type bouwwerk, zoo oud, dat er in Nederland slechts heel enkele
voorbeelden aanwezig zijn.
Door het geval te Deventer wordt een leelijk precedent geschapen. Ieder kan zich
nu voortaan op dit geval beroepen en dan is alles weer even ver als dat er geen
verordening is. Toch is het niet noodig, ook niet zonder een verordening. Want
het ware middel tegen afbraak van kunsthistorisch belangrijke bouwwerken is
gelegen in het besef dat het behoud van het erfgoed der vaderen een nationale
eer is. Dit besef gaat uit boven alles. Ook boven een Monumentenwet. Hét is
ten deze merkwaardig op te merken dat Nederland een der \yeinige> landen van
Europa is waar geen Monumentenwet is. Niettemin wordt in weinig landen zoo
veel gedaan voor behoud en restauratie van oude bouwkunst als in Nederland.
Dat komt door het sedert lang ontwaakte en steeds groeiend besef van den plicht
tot behoud van de schoonheid van Nederland. Dit betreft niet alleen oude bouw
werken doch ook grachten, natuurschoon, vestingwerken en zooveel meer.
A. K.