HEEMSCHUT
93
hier van kunst, want inderdaad, er zijn meesters geweest, die met hun ganzenveder
de letters zoo gaaf en sierlijk hebben geschreven en met hun gevoel voor schoonheid
en evenwicht het opschrift zóó prachtig over het blad verdeelden, dat het geheele
aanzien, ondanks de vele krullen en uithalen, toch rustig bleef. Ieder, die wel eens
iets op dit gebied heeft verricht, weet of kan weten, wat het zeggen wil, als zoo'n
volgende krul en versierde folio niet een rammelend of rommelig aanzien heeft
gekregen. Als ik van die oude schoonschrijvers er één mag noemen dan is het
LIEVEN VAN COPPENOL, een tijdgenoot van REMBRANDT. Zijn portret is door
den grooten meester geschilderd. De sierlijke schrijfletters werden ook wel door
de schilders uit di.e dagen, evenals in lateren tijd, gepenseeld op uithangteekens,
wapenborden en dergelijken. Deze opschriften (zinspreuken, wapenspreuken) waren
décoratief, soms prachtig van werking en als onderdeel in het geheel opgenomen.
In een Oud-Hollandsche omgeving wordt iets dergelijks nog wel geïmiteerd op
meer of minder gelukkige wijze, bijvoorbeeld opschriften op een luifel, een schouw,
een antieke flesch, een naam op de deur van een oud huis. In de' vorige eeuw en
begin der 20e eeuw, werd, vooral in Amsterdam, de schrijfletter veel door de
schilders gekozen voor opschriften op de borden in de vestibules der kantoor
gebouwen, vermeldende de aldaar gevestigde firma's en ook zeer veel voor den
firmanaam in kloeke loopende letters schuin over de winkelruit. Echter waren het
toen niet meer de versierde, door ons genoemde Oud-Hollandsche, maar de gewone
schrijfletters, algemeen aangeduid als: „Engelsche schrijfletter". In de 2e helft der
vorige eeuw (eerder is mij niet bekend) kwam het in Amsterdam zóóver, dat enkele
schilders zich geheel specialiseerden op het gebied van letterschilderen. Zeer typeerend
werd zoo'n specialist-letter-schilder toen „penseelschrijver" genoemd. Door deze
penseelschrijvers (en dan denk ik allereerst aan de heeren Gebrs. DOUWES te
Amsterdam), werd het schilderen der schrijfletters tot zulk een hoogte opgevoerd,
de op- en neerhalen werden zoo gaaf, loopend, sierlijk en toch kloek met het
penseel getrokken, dat Amsterdam in dat opzicht jarenlang toon-aangevend is
geweest. Vele Amsterdamsche firma's, die in andere Nederlandsche steden hunne
filialen stichtten, gaven toen herhaaldelijk deze bekwame penseelschrijvers opdracht,
zich naar zoo'n nieuw filiaal te begeven, om den naam of de opschriften op de
winkelruit te schilderen, om daarmede hetzelfde cachet op hun filiaalzaak te zetten,
als hun hoofdstedelijke kantoor reeds vertoonde. Het groeide, breidde zich uit. Er
werden leerlingen aangenomen, die door den patroon-penseelschrijver na eenige
oefening, gaandeweg in de praktijk werden onderricht en gecorrigeerd, tot ook
sommigen van dezen (degenen, die geduld en liefde voor dit handwerk hadden)
op hun beurt weer uitgroeiden tot bekwame penseelschrijvers. Enkele dezer letter
schilders hebben, soms na vele jaren dienst van hun patroon, penseel-schrijver,
zich zelfstandig gevestigd als speciaal letterschilder.
Voor hen, die.den naam DOUWES nog uit herinnering kennen, zij hier vermeld, dat in 1906 de za'ak voor
wat betreft het speciaal letter-schilderen werd overgedragen aan dengene, die toen sinds 25 jaren als letter
schilder bij de firma in dienst was, en de mooie Amsterdamsche schrijfletters had beoefend onder leiding van
den zeer bekwamen penseelschrijver EvERT DOUWES, die inmiddels in 1896 was overleden. De zaak der
Gebrs. DOUWES, waar men toen ook al schilderijen restaureerde, groeide uit tot een bekenden kunsthandel.
