HEEMSCHUT 21
HET ORGELFRONT IN DE R.-K. KERK VAN ABCOUDE
De R.-K. Kerk van Abcoude bezit
een schoon antiek orgelfront, zooals
er nog maar weinige in Nederland
te vinden zijn. Eenige jaren geleden
is het onderzocht door Mr. Dr. J. W.
VERBURGT, thans archivaris te Leiden
en wijlen G. VAN ARKEL, toenmaals
architect te Amsterdam, wonende té
Abcoude, beiden deskundigen op dit
gebied. Zij meenden den oorsprongs
datum van de orgelkast te moeten
stellen op omstreeks 1530. Zij zou
dus nu circa 400 jaren oud zijn.
Hoewel zij dicht bij de waarheid
waren, is het antieke stuk toch niet
in die jaren, maar ruim 'n kwart
eeuw later geboren. Nieuwe naspeuringen in het Goudsche Kerk-ar'chief hebben
dit uitgewezen.
Het orgel heeft gestaan in de Groote of 'St. Janskerkte Gouda. Deze kerk brandde
in 1552 gedeeltelijk af, waarbij ook het oudste orgel in de vlammen omkwam.
Toen de kerk wederom hersteld was, besloot men 'n nieuw orgel te doen bouwen.
Een loterij van kostbare' prijzen werd gehouden" "om aan het benoodigde geld te
komen. De parochianen van Gouda gaven zóóveel geld en goud en sieraden, dat
spoedig meer dan genoeg bijeen "was om het orgel' te betalen. Weldra ging men
nu tot de aanbesteding van het orgel over. Het authentieke contract, dat nog in
het Goudsche Kerk-archief aanwezig is, luidt ongeveer als volgt: „Bij forme ende
„manieren hiér na bescreven toe sijn die Kerckmeysters van Sint Jans kercke "tér
„Goude nu ter tijt geaccórdeerf mit Mr. HENRICK NlCHOFF, ende JASPER JANSZN
„eni^e* CLAES HEINRICHSZN, orghelmhk'éfé'tot "s Hertogenbos, ende hebben hem
„ambesteet een orgel te leveren ende te stellen in' de kercke voornd als bij Maniere
„van besteck hier naevolgt." Volgt dan een nauwkeurige omschrijving van de
registers met daarbij behoorende pijpen, "die alle van „tinnewerckgoet ende scoen
moeten sijn". Vermoedelijk had het orgel 12 sprekende registers, 2 klavieren en
vrij pedaal. Deze combinatie of dispositie kwam in die dagen meer voor.
Hef bestek vermeldt verder dat „tot dit voorz. werk sullen wesen vier houten
„goeden balgen sulx als in de kerck tot'-'Belft leggen". (Het orgel in de Nieuwe
kerk te Delft werd gebouwd in 1455 door ADRIAAN PlETERSZ, in 1469 door
SMITS uitgebreid, in 1501 door JAN VAN SWANENBERG gerestaureerd.) Ook werd
bepaald dat „het houtwerk sall in alle manieren wesen als dat patröen hangt in
ORGELFRONT "IN DE R.K. KERK TE ABCOUDE
De Lange van Wijngaarden Geschiedenis en Beschrijv. der Stad van der Goude, 1879.
