HEEMSCHUT
9
De door den heer H. V. Z. bedoelde vijandenrv^n- het woud werden nu nog vermeerderd
door de menschen. Toch moét men zich dit parklandschap niet in den tegenwoordigen*
prettigen zin denken. Kienhout, voornamelijk els-poorten in het aluvium, de eik en de berk
in het diluvium. Een wildheid en onbegaanbaarheid, dat een groot gedeelte onbewoonbaaj:
maakte. De heer TALSMA zeide hierover bij eend^irgang aan de T. H. te Delft„Oerwouderj
„en moerassen vormden deze streken, zooals CAESAR en TaCITUS ze beschreven, zooals
„PLINIUS ervan gewaagt. Slechts op de hoogere diluviale gronden in het Z. en O., in de duinstreek
„en op de strooken langs de rivieren, liet de natuurlijke gesteldheid geregelde bewoning toe.','
Het is goed, dit in het oog te houden. Het lajpd "terug te brengen tot zulk een oerstaat
ontneemt, velen hun woongelegenheid en pas na eeuwen zou het laatste spoor van menschelijk
ingrijpen verdwenen zijn. Dan zou de bezetting met planten vele der fijnste en mooiste verloren
hebben en de allergrofsten en sterksten zouden è;en tamelijk eentonige planten-samenleving
vormen. Toch. is ook het andere uiterste, allés réStlcfos opruimen, wat natuur is, even veri
werpelijk en kan op andere wijze ook tot een ander sóórt onbewoonbaarheid voeren.
Het ingrijpen van den mensch bracht in het verdere verloop der eeuwen een steeds, meer
worden van oer-natuur-landschap tot cultuur-landschap. Dit ging .geleidelijk en langen tijd in
aanpassing met de natuur en in saamhoorigheid dqijor eenheid in door de streek zelf geleverde
materialen en naive plaatselijke bewerkingswijze. "Met belangrijke onderbrekingen en terug
gangen ging dit proces steeds verder, tot de machine kwam, waarvan wij overal de resultaten
kunnen zien. Wij zijn nu toe aan de allerlaatste brokjes natuur en wat erger is, van naive
aanpassing aan het landschap was tot voor korten ^tijd zeer weinig sprake. De machine heeft
de menschelijke kracht verveelvoudigd en het transport van vreemde materialen mogelijk
gemaakt en wat nog meer zegt, loonend. Ook de^invloed op het product van een streek is
groot. Niet meer is er afwisseling, doordat ieder landschap voor een groot deel in haar eigen
behoefte voorziet, maar een cultuur wordt pas loo(nend door haar eenzijdigheid, daar groote
hoeveelheden voortbrengselen van een enkele ^oort grooter markten vinden en verder
transport loonend maken, naar waar meer betaald^wordt. Een overbevolking werd mogelijk,
daar het machineproduct voldoende baten gaf, om alles wat te kort kwam van elders te
laten komen. De eenheid-methode van de machine ging over op de menschen. Persoonlijke
waarden komen pas tot hun recht, wanneer men? groepen kan vinden, die gelijk zijn. Alles
gaat bij getal, het echte, individueele leven gaat onder in de sleur. Natuur kennen zeer vele
menschen niet meer. Zij wonen soms in een steenen straat, waar alles menschenwerk is, met
passer en lineaal ontworpen en met de duimsto|, uitgezet. Er zijn er, die nimmer uit deze
wijken zijn gekomen tot het echte buiten, niet eenmaal in hun geheele leven. Maar ook de
bewoners van buitenwijken en villaparken zien weinig werkelijk vrije natuur. De huizen zijn
met 20 a 30 Meter tusschenruimte veel te dicht op elkander om iets te sparen. Iederseigen-
dom wordt zorgvuldig weggesloten achter hagen ^n hekken. De huizen, op dezelfde afstand
van meest 10 Meter van den weg, zooveel mogelijk gelijk aan elkander. Geen spoor van
iets eigens, van iets, dat wijst op het bijzondere^ van wezen en karakter van ontwerper of
bewoner. De eenheidsworst van de metselaarsb^as inplaats van de geestes-uiting van den
kunstzinnigen, ontwikkelden architect. Indirecte maphineproducten, waar de maten van deuren
en kozijnen, van vensters en dakgoten geheel aanq^egeven worden, door .wat de machine het
voordeeligste maken kan bij zooveel duizend exemplaren tegelijk. De naam Tuindorp is maar
al te dikwijls een naam voor eenheidswoning-fabrica|ie op grooten schaal naar een enkel type. De
schoonheids-commissies kunnen slechts waken tegen.al te afschuwelijke uitwassen van metselaars-
of timmermansbaas, die met het industrieproduct zijn herinneringsbeelden van overal tot een
t