DE OUDE KERK TE WAALRE EN HAAR TOREN.
Door den Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, is op de Rijks-
begrooting 1931 een bedrag gebracht van f 4300.voor de herstelling van den
ouden toren te Waalre. Dit is de eerste stap naar de werkelijke herstelling van toren
en van kerk.
In Augustus 1928 toonde het Dagelijksch Bestuur van den Bond Heemschut zijn
belangstelling voor dit kerkgebouw naar aanleiding van de maar al te waar blijkende
geruchten, die spraken van een spoedig afbreken van het bekoorlijke kerkje.
Inderdaad was het gebouwtje leelijk aan het onderkomen, een herstelling zou de
kas van het Kerkbestuur onzuinig aanspreken en aan het te klein geoordeelde
kerkhof zou de grond, waarop het kerkje staat, zoo mooi kunnen worden toegevoegd.
En dat dit dreigend gevaar gelukkig is afgewend, is grootendeels te danken geweest
aan den tijdig geslaakten noodkreet van Baron en Barones VAN OLDENEEL—CllYPERS
te Waalre, alsmede aan het feit, dat degene, van wiens kant het gevaar dreigde, ten
slotte zijn aesthetisch gevoel het liet winnen van zijn practischen aard.
Het eenvoudige dorp Waalre, aan den Zuidgrens van Eindhoven gelegen, mag
groot gaan op een merkwaardige geschiedenis, die teruggaat tot het begin der 8e eeuw.
Op welk tijdstip het hierbij afgebeelde kerkje werd gebouwd, is niet bekend, maar
veilig mag worden aangenomen, dat het oudste gedeelte, gelegen tusschen toren en
dwarsschip, dateert uit de 10e of 11e eeuw. Dit kerkje werd zeer eenvoudig uit groote
tufsteen gebouwd als een langwerpig vierkant met lage, ongeveer 60 cM. dikke muren,
die naar boven iets dunner toeliependit oude kerkje heeft ook een klein torentje
gehad. Uit de historische onderzoekingen, verricht door den heer G. BANNENBERG,
aalmoezenier van den arbeid te s'-Hertogenbosch en tot voor eenige maanden Kapelaan
te Waalre, weten wij, dat de eerste verbouwing plaats heeft in 1425, welke bestaat
in het bouwen van een koor en het herstellen der muren.
In 1469 wordt het bestaande torentje alsmede het dak van het schip afgebroken,
de kerk naar het Westen met 3.60 M. verlengd, het muurwerk ongeveer 2 M. hooger
en het gebouw van een nieuw dak voorzien.
De nieuwe en hooger opgetrokken muren werden gemetseld met om de 3 lagen
baksteen een dubbele laag tufsteen, welke laatste afkomstig was uit den afgebroken toren.
Tevens wordt dan overgegaan tot het bouwen van den nog heden bestaanden
toren, ook in dezen overigens geheel in baksteen opgetrokken toren zijn nog enkele
stukken tufsteen uit het vroegere torentje verwerkt.
In 1854 geschiedt de laatste verbouwing der kerk; het oude priesterkoor wordt af
gebroken en een dwarsschip met priesterkoor wordt in baksteen opgetrokken; om het
onfraai geachte verschil tusschen oud en "nieuw weg te werken, werd het oude ge
deelte bepleisterd en baksteen-matig beschilderd.
Zoo kennen we het huidige kerkje.
Sinds 1925 staat het leeg; de oude gedeelten begonnen maar al te duidelijk sporen
van verval te vertoonen en de groei van het dorp vorderde blijkbaar een nieuwe kerk.
Gelukkig blijft Waalre's oud en schoon monument bestaan; het 19e eeuwsche
dwarsschip en priesterkoor zullen worden afgebroken en de herstelling van den toren
en het eigenlijke kerkje is opgedragen aan de architecten KOOKEN en VALK.
Al staat de oonmisbare rijkssubsidie voor de herstelling van de kerk niet gelijktijdig
met die voor de restauratie van den toren op de.Rijksbegrooting, wij vertrouwen dat
dit in orde komt en dat de restauratie van deze sinds eeuwen onafscheidelijk bij elkander
behoorende deelen als één geheel zal kunnen geschieden. S. VAN WIJNBERGEN.
