Een oud huis in Holland is gemaakt j.van baksteen, dat is zoo gebruikelijk.
Wanneer dat huis 17de eeuwsch was, dan was die steen grove handvormsteen met
turf gebakken en de sieraden waren van bpntheimer zandsteen, die over land werd
aangevoerd of langs de rivier en dan Wesersteen heette of overzee en dan Bremer
steen heette, alles precies het zelfde. In de achttiende eeuw vond men dat niet netjes,
men plaatste in den gevel een LOD. XV deurkozijn en schuurde die grove steen netjes
vlak en schilderde de zandsteenen onderbouw in zandsteenkleur. In de negentiende
eeuw werd dat niet netjes gevonden, men oliede en verfde de baksteen, streek witte
penseelstreken op de voegen en verfde de ree^ds geel geverfde onderbouw blauw, want
hardsteen was meer in gebruik geraakt en,.zpodanig was de lust ontketend tot ver-
valsching, dat men hardsteen blazs^verfde, zandsteen geel, baksteen rood, ijzer zwart
en eikenhouten kerkbanken eikenhout Ja zelfs vond ik marmeren lambriseeringen
marmer geschilderd. Nu moet men zoo'n baksteen gevel restaureeren, Eerst alle on
gerechtigheden eraf, dan repareeren. Er zijn .scheuren in, brokken eruit, de metselaar
moet erbij. Wat voor steen? De moderne steen is machinaal gevormd en met technische
volmaaktheid gestookt, is voor het doel onbruikbaar, kleurt niet bij en heeft ander
oppervlak. Nieuwe handvormsteen is w<el met de hand gevormd, wordt wel met turf
gestookt, doch met kolen of iets anders nagestookt, is voor het doel onbruikbaar. De
steen is noch in kleur, noch in formatie volkomen bijpassend verkrijgbaar en is boven
dien ongeschikt om profielsteen'ervan te maken. Want de oude profielsteenen zijn in
den regel uit de hand gehakt en daarvoor moet het materiaal taai, niet bros zijn.
Rest als nooduitgang echte oude steen, afbraakmateriaal.
Profielsteenen voor stijlen of maaswerk van een vensterharnas werden in den
regel gehakt van rechthoekige baksteen Ik^ zeg in den regel, want in zeer vroege
- bouwwerken reeds en later ook treft men zoo nu en dan in den vorm gebakken
-profielsteen aan. Dit behakken behoort te geschieden door den metselaar met zijn
eenvoudig gereedschap van sabel en kaphamer. De meeste metselaars staan stom
verbaasd wanneer men hun mededeelt, dat3 de profielsteen gehakt moet worden en
men moet ze een paar steenen voordoen om ze eryan te overtuigen dat hun gereed
schap dat ze nog wel hebben doch waarvan het doel is teloor gegaan feitelijk daarvoor
dient. Zoodanig is de tobberij dat men er veelal toe overgaat die zonderlinge baksteenen
door een steenhouwer te doen vervaardigen. .Zelfs een poging om ze op de electrisch
bewogen lintzaag te vervaardigen, alles omda^t het feitelijke ambacht verloren ging en
omdat de maatschappelijke samenstelling de uitvoering buitensporig duur maakt.
Metselmortel wordt nu algemeen vervaardigd van kalk, zand en cement. Hoeveel
moeite kost het de metselaars die geliefde por.tlandcèment te ontnemen en te vervangen
door tras, de ouderwetsche gemalen tufsteen, een bouwmateriaal dat meer en meer
uit den handel verdwijnt, En toch is het jnoodig, want door cementmortel wordt
overigens geslaagd metselwerk bedorven doo^ de kleur der voegen,
Moet men afzonderlijk muren voegen dan wordt de moeilijkheid nog grooter,
want elke tijd heeft ander model voegen gemaakt in andere mortel en dus andere
kleur. Dit na te bootsen is een bijna onbegonnen werk. De dunne voegjes der
18de-eeuwsche gevels heb ik tot heden nog npoit volkomen bijpassend kunnen krijgen,
ook niet door beroepsvoegers.
Natuursteen, een der moeilijkste onderwerpen. Oudtijds werd deze steen uit de
rots gebroken en de rivieren afgevoerd. Zoo is te verklaren dat lavabazalt en tufsteen
die langs den Rijn voorkomen in de noordelijke provinciën, aan oude bouwwerken
worden aangetroffen. Zwarte Naamsche steen, in de buitenlucht grijs wordend, kwam
