Het bekende huis van Admiraal MlCHIEL ADRIAANZOON DE RlIYTER aan de
Prins Hendrikkade de IJkant te Amsterdam, daar waar DE RlIYTER woonde,
uitziende van zijn woonvertrekken in 't open scheeprijk IJ, dit huis wordt thans, onder
den naam van restaureeren, volslagen vernield. De gevel blijft bewaard; ja natuurlijk
want tegen afbraak zou de Schoonheidscommissie en de Monumentenverordening zich
schrap gezet hebben; doch inwendig! De laat-zeventiende eeuwsche gang is weg. Na
verwijdering der gepleisterde plafonds kwamen de echte balkenplafonds voor den dag,
met penseelschilderwerk op terra-rooden fond, hier en daar een origineel sleutelstuk;
een vondst voor den vakman op dit gebied om op z'n hoofd te gaan staan! Daar
mikt men nu weer een gepleisterd plafond tegenaan en groot gebaar de gesneden
sleutelstukjes gaan naar 't Scheepvaartmuseum. Dat heeten dan later Ruyteriana. 't Is
zielig wanneer de monumenten van geschiedenis en kunst in verkeerde handen komen.
Te Groningen aan de Markt staan fraaie oude gevels. Daar heeft onmiskenbaar
in 't begin der 17e eeuw een groot kunstenaar gewerkt. Wat HENDRICK DE KEYSER
was voor Amsterdam en LIEVEN DE KEY voor Haarlem, was die onbekende meester
voor Groningen alleen met dit verschil, dat de woonhuisgevels van DE KEYSER en
DE KEY vrijwel allen door 't zelfgenoegzaam voorgeslacht zijn afgebroken en dat men
er te- Groningen enkelen heeft laten staan, tot studiemateriaal van 't opkomend en
daarnakomend geslacht. Die topgevels geven met elkaar goeden, fraaien en een-
voudigen aan Groningen's markt een prachtig silhouet. Zoo hier en daar is een
dissonant en dan ziet men 't verschil te scherper. Zoo heeft men naast de oude gevels
van 't Hotel de Doelen nu een onhebbelijk-leelijk bouwwerk gesticht dat èn in vorm
geving èn in hoofdvorm het silhouet van 't stadsbeeld bederft. Hoe is 't mogelijk, dat
een stad als Groningen niet alleen geen Monumentenverordening bezit, doch zelfs geen
welstandsbepaling in de bouwverordening, waardoor de totstandkoming van de gekste
gedrochtelijkheden niet gekeerd kan worden en dat in een tijd, dat zelfs de kleinste
dorpen zich ten deze laten voorlichten door de daarvoor gestichte adviesbureaux.
Twee fraaie gevels nu, één een zeldzaam prachtstuk als studiemateriaal van den zeven-
tiend'eeuwschen grootmeester, de andere een baksteengevel van fraai ontwerp en
silhouet, dreigden in één hand door afbraak verloren te gaan, zoo niet de eigenaren
met niet genoeg te loven medewerking de mogelijkheid open lieten iets goeds te
maken met behoud van de gevels.
De Veluwe Kootwijk dreigt ontsierd te worden door hooge geconstrueerd
ijzeren masten en draden, de overbrenging der electrische kracht. Die Verdrahtung
der Landschaft. Dat is toch eigenlijk een rare zaak. Dat gaat uit van een Provinciaal
Electrisch bedrijf. En nu' meenden wij dat dit een Openbaar-, een Overheids- en
Gemeenschapslichaam was. Wij meenden dat, in 't algemeen genomen, zulk een instituut,
ingesteld door de samenleving, door de menschen gemeenschappelijk, een dienende en
geen heerschende functie behoorde te bekleeden. Dat dit niet was een op winstbejag
belust lichaam, doch iets dat met de wenschen der samenleving diende rekening te
houden en aangezien er een goed deel van 't Nederlandsche volk is dat prijs stelt
op 't behoud der schoonheid en van de ongerepte natuur, 't uiterste te doen dat
nuttigheid en- behoud der schoonheid gecombineerd worden. Dat zegt allerminst dat
men ter wille van de schoonheid gemeenschapsgeld behoeft weg te smijten, doch 't zal
er mede zijn als op zoo velerlei gebied, dat met wat goeden wil wel iets te bereiken zal zijn.
Inmiddels is de zaak beslist. 'tRokin wordt niet gedempt. Wisten we wel.
Sinterklaas heeft 't goed gedaan. Altijd een goed hylik man geweest!