HEEMSCHUT, VOLKSKUNST EN DE DROOGLEGGING DER ZUIDERZEE,
D. J. VAN DER VEN.
e drooglegging der Zuiderzee heeft in haar bestaans-bedreiging van den visscherman
en zijn gezin althans dit goede reeds gebracht, dat in de zorgelijkheid voor de toekomst,
de band met het stijlvolle verleden weer versterkt is in het weer algemeen hervatten
van kantklossen en borduren onder deskundige leiding van mevrouw DE JAGER—
MEEZENBROEK, die ook zorgt voor een afzetgebied der Marker kant-producten en
daarin boven verwachting tot op heden mocht slagen.
Wij zien hier dus een Nederlandsch pogen om producten van Nederlandsche
volkskunst van den maker tot den kooper te brengen onder volle garantie van
„echtheid". Het is een loffelijk streven, dat overal ondersteuning verdient, want zoo
ergens, dan is in deze richting voor heele gezinnen, die door de drooglegging der
Zuiderzee getroffen worden, een nieuwe bestaansmogelijkheid te creeërenMits de
zaak dan ook breed wordt aangepakt en vereenigingen als Heemschut en Het Neder
landsch Openluchtmuseum hun medewerking toezeggen en een actief aandeel nemen in
de bevordering en verbreiding van echte Zuiderzee-, eiland en -kustproducten, waaraan
een zekere volkskunstwaarde niet ontzegd kan worden. Gij denkt mogelijk, dat deze
propaganda-arbeid en deze commerciëele bemoeiingen buiten de sfeer der werkzaam
heden van deze vereenigingen ligt? Het buitenland is er om U te bewijzen, dat men
zoowel in Scandinavië als Saksen er geheel anders over denkt en dat het juist de
directies der Openluchtmusea en der Musea voor Volkskunst zijn, die in samenwerking
met Heemschut-bonden hier zeer actief en met groot succes werkzaam zijn.
Doch voor ik over deze werkzaamheden iets meer vertel, wil ik nog iets zeggen over
enkele typische Marker volkskunst-producten, die ook door de eilanders zelf als „echt
oud Markensch" worden gequalificeerd. Tot die meest karakteristieke borduurpatronen,
behoort het schip met 5, 6, 8, 15 ja zelfs met 18 matroosjes, die er in geometrische
figuurtjes opgesteld staan in de masten welke feestelijk getooid zijn met vlaggen en
die wonderlijk genoeg in top vogeltjes met „kraaienboom"-staarten voeren. Dit
scheepjesmotief is algemeen verwerkt in de pronkspreitjes en pronkbedden. Ik ver
eeuwigde in de Zuiderzeefilm een exemplaar van 1924 (afb. 25) om te doen uitkomen,
dat ook van recenten datum dergelijke merk-lappen dateeren, die precies dezelfde
motieven hebben als voor drie honderd en meer jaren, zooals de merk-lap van 1640
bewijst, waarop we ook reeds het „scheepje met matroosjes" aantreffen.
De primitieve spreuken-zin triomfeert ook in deze bedspreitjes en zoo leest men
onder dat scheepje in bijna iedere Marker binnenkamer:
Een ander spreitjespatroon ook van 1924 is meer van landelijken aard en
laat ons een arcadisch tafereel zien (afb.. 26). Een pofbroek-jongetje, vergezeld van een
Dit Schip is Gebouwd
Zonder Steen of Zonder Hout
Zonder figuren
Alst Nooit Vergaat
Zalt Eeuwig Duren.
DOOR
(Met afbeeldingen naar film-foto's van W. P. Schefer.)
(Vervolg en Slot).
