Daar leven ook de „Langbroeken", de burgemeester, de dokter, de dominee, GOVERT
DE JONG, de hotelhouder, de havenmeester en de mogelijk twintig gezinnen, die
rechtstreeks of zijdelings betrokken zijn bij het vreemdelingenverkeer. Maar op de
werven langs de Zeereide, is nog niets van den nieuwen tijd doorgedrongenDaar
leeft men nog in een sfeer, welke onze gedachten verplaatst naar de tijd van PL1N1US,
die in zijn „Historia naturalis" 16 2 beschrijft hoe de bewoners onzer Noordzeekust
leefden, een beschrijving, die feitelijk ook thans nog toepasselijk is voor de werf-
bèwoners op Marken.
Alweer zij het hier naar voren gebracht litteratuur over deze primitieve samen
leving we bezitten ze niet! Alleen M. J. BRUSSE heeft zich als litterator aangetrokken
gevoeld tot „het eiland" en hij heeft zich er in zijn gevoelige schetsen werkelijk bewogen
„Onder de Menschen", al heeft ook hij de Markers dikwijls niet begrepen of verkeerd
verstaan, gelijk mij door zoo menig Marker visscherman al „klazineerende" werd verzekerd.
Wel opmerkenswaardig, dat wij zeer gedocumenteerde monographieën bezitten over de
wilde en half-wilde volksstammen onzer koloniën in Oost en West, en dat we van de
sociale verhoudingen der Marker werf bewoners zoo goed als niets afwetenEn deze
samenleving is niet minder belangrijk als die op Soembawa of de Key-eilanden Maar
de beoefening der vaderlandsche folklorestudie heeft altijd achter gestaan bij die der
ethnologie in onze koloniën. En men behoeft er het Koloniaal Instituut te Amsterdam
maar te vergelijken met het Nederlandsch Openluchtmuseum te Arnhem om te zien,
wat het Moederland ten opzichte van haar koloniën mist. En toch biedt een zoo klein
eiland als Marken een studieveld vol onverwachte rijkdommen. Ik memoreerde hierboven
reeds de kleederdrachten, die mogelijk nergens in West-Europa het ernstig bestudeeren
zoo waard zijn als op dit 123 H.A. groote eiland met zijn 1300 bewoners, die er
nauwelijks 25 families vormen. Een dorado voor eugenetische onderzoekingen, waarmede
dan ook de jonge geneesheer Dr. HARTMAN, een begin gemaakt heeft. En ook op het
gebied der anthropologie is Marken nog niet voldoende geëxploreerd, al hebben beroemde
anthropologen als SHAAFHAUSEN, SPENGEL, RUDOLF VlRCHOW en SCHWALBE, HlIXLEY
en BARNARD Da VIS destijds heftig gepolemiseerd over de Néanderthal- en Batavus
genuinus-schedeltypen, welke op Marken gevonden waren en die op allerwonderlijkste
wijze afwijkingen vertoonden van Friesche schedels.
Is daar niet Prof. M. J. A. BARGE op het eiland gekomen om het onhoudbare
van alle theoriën over Marker schedelvorming aan te toonen in zijn overtuigende
bewijsvoering van de kunstmatige schedelvervorming door het opzetten en stijf toe
snoeren der 5 „mussies", welke een Marker wiegekind van zijn geboorte af reeds op
zijn nog weeke hoofdje krijgt! Hoe treffend ook is door zijn ontnuchterend logisch
betoog weer het bewijs geleverd, dat de studie der folklore als hulpwetenschap der
craniologie en der anthropologie veel meer beoefend dient te worden(Afb. 17,18,19 en 20).
Welk een schat van materiaal biedt dit eiland te verwerken aan hem of haar, die
voor de drooglegging nog eens een verhandeling wil schrijven over de „Siedlungskunde
der Marker Warft-Bevölkerung", zooals een Duitsche geleerde ongetwijfeld het eind
resultaat zijner onderzoekingen zou betitelen, waarbij hij zeker vergeefs gezocht zal
hebben naar Hollandsche litteratuur, maar tot zijn verrassing in het nieuwe boek van
ROBERT MlELKE op Tafel V, 6 den plattegrond van „Haus auf Insel Marken (Südersee)"
zal hebben gevonden en op pag. 97 zal gelezen hebben:
„Die Grundlage des friesischen Dorfes ist eine strenge Ordnung und das Hervor-
kehren des Giebels. Ursprünglich ist es mit den sachsischen verwandt vielleicht nur in
dem Sinne, dass beide von einer nordischen Urform abstammen von der das Haus der
