Nog voerde het woord de Burgemeester van Neede, die ook namens de inwoners
der plaats dankte voor den bouw. Mocht men eerst hebben gehoopt, dat weder een
standerdmolen den Needer-berg zou sieren, spoedig heeft men beseft, dat aan econo
mische overwegingen hier de voorrang moest worden gelaten en thans acht men zich
gelukkig met den kloeken steenen molen.
Nog spraken Dr. PLANTEN namens Neede's Vereeniging voor Vreemdelingen
verkeer en de heer SNUIF namens de familie VAN HEEK en de Vereeniging „De
Zaansche Molen".
Toen werd overgegaan tot het bezichtigen van den molen. De wind was intusschen
aangewakkerd tot een halven storm en de molen werd afgezwicht tot „vier in de
hoogst". De nu kleine stukjes zeil gaven aan de wieken nog een grooter snelheid, we
telden zeventig a tachtig „enden" per minuut. Het drijven van twee „koppels" steenen
waartusschen mais werd vermalen, was voor den molen kinderwerk. Dit gemakkelijk
werken dankt de molen voor een niet gering gedeelte aan het „rollenlager" dat onder
den hals der molenas is aangebracht. Met voldoening vermelden we, dat ook de
Commissaris der Koningin zich persoonlijk van de goede werking van dit „lager" op
de hoogte stelde en niet gemakkelijk zullen we vergeten, dat we hem, in gezelschap
van den Burgemeester van Neede, boven in de ongemakkelijke molenkap, de goede
werking van dit onderdeel mochten uitleggen.
Een door den molen zelve aangedreven „Jacobsladder" voert het graan in de
„karen" boven de steenen waaraan het automatisch wordt toegevoerd. Verder is er
een „luiwerk" waarmede zakken graan kunnen worden opgehaald en waarmede het
meel kan worden afgelaten.
Een waar genoegen was het te verwijlen op den bovensten zolder. Daar zag
men, hoe de tanden van het „bovenwiel" onberispelijk en haast geruischloos grepen
in de staven van den „schijfloop" boven aan de „groote spil". Bravo voor den
werkman, die deze raderen maakte! Onder, waar het „spoorwiel" aan de groote spil
de rondsels „rijnen" en steenen doet draaien, hetzelfde zachte gesnor. De „vang" werd
gedemonstreerd en na weinige seconden stonden de machtige wieken stil. Geen trilling
geeft de molenromp ook bij het krachtigste werken, geen scheurtje toont zijn solide
metselwerk.
Onze hulde aan hen die den molen hebben ontworpen en niet minder aan hen,
die hem bouwden! 2
Wij technici zien in de wentelende ë'ssen en de zich reppende raderen de
mathematische aslijnen en de elkander rakende cirkels. Zij zijn de ziel van het werk,
de zware stukken hout het lichaam. Meer dan anderen zullen wij genieten, wanneer
deze twee in volkomen harmonie den gewenschten arbeid leveren.
Ten einde ook onafhankelijk van den wind te kunnen werken, is de molen
uitgerust met een hulpmotor, waarvoor een. „Erikson" electromotor van 20 P.K. is
gekozen aan welk werktuig een vertragingsm^chanisme is gebouwd, zoodat hij zonder
verder tusschendrijfwerk op het spoorwiel kan worden aangesloten. Het vervangen
van den wind door de motorische kracht enromgekeerd vraagt telkens slechts 2 a 3
minuten. Toen het hulpwerktuig werd gedemonstreerd bleek, dat de arbeid die door
den wind spelend werd verricht van den motor uiterste krachtsinspanning vergde, ja
deze zelfs te boven ging. Het mag worden aangenomen, dat het vermogen van den
windmolen, bij goeden maalwind, eenige tientallen paardenkrachten hooger is.
Storm en zwiepende regen noopten ons tot vertrekken. Toen we Neede per trein ver
lieten en een laatsten blik op „De Hollandsche Molen" wierpen, was hij druk aan den arbeid.
