onderdeden en doen zien hoe na 16,48 de toestand der vestingen werd verwaarloosd
en het jaar waarin die, schetsen werden gemaakt is daarom zoo voornaam, omdat kort
daarna de vestingen, in verband met de Fransche oorlogen, weer in een beteren
toestand werden gebracht.
Tusschen 1699 en 1700 begon COEHOORN, zooals algemeen bekend, de vesting
op te knappen en zijn genie wist er een van de krachtigste vestingen van Nederland van
te maken. Het was een der mooiste typen van een vesting a la COEHOORN. In die jaren kon
Bergen op Zoom zijn roem bevestigen, doordat de stad het centrale punt was der
oorlogstoerusting; in 1703 vergaderden er de geallieerde opperbevelhebbers, in 1705
deed LODEWIJK zelfs een poging om Bergen op Zoom te bemeesteren, 'twelk mislukte
doordat FRANQOIS EGON D'AUVERGNE, Markies van Bergen op Zoom, en zoon van
MauRITS D'AUVERGNE, LODEWIJK's rechterhand, het plan ontdekte.
De vesting „Coehoorn" is na.hem en in dezen tijd nog op verschillende wijzen
aangevuld ik durf niet te schrijvenverbeterd. Het was de genie-directeur VAN DUN
die in 1742 het Noordwestelijk gedeelte (op de volgende kaart K, J, H en G) ver
beterde en vergrootte.
Deze bekende verbetering was echter voorafgegaan door een andere, tusschen
1725 1729, aangebracht door den directeur VAN BOMMEL (een in het 3de geslacht
Bergen op Zoomenaar), welke de drie op zich zelf staande forten Pinsen, Moermont,
Roover, bevestigde door ze te vereenigen met een doorgaande linie (nu nog gedeeltelijk
op de stafkaart te zien). Deze wijziging gaf aanleiding tot heel wat kritiek. In mijn
bezit bevindt zich een brief van een Poolsch officier gedateerd van 1729 uit Krakau,
die een heftige kritiek op deze werkzaamheden bevat en welk stuk altijd nog op
publicatie wacht. Op onderstaande kaart is het eerste gedeelte dezer linie (welke later
ombuigt naar het N) en aangegeven met Y.
Van de vesting Coehoorn bestaan zeer vele geheele of gedeeltelijk (uit en na
1747, het jaar der Fransche belegering, inname en gedeeltelijke verwoesting) gedrukte
kaarten. Zij zijn alle onvolledig. Voor zoover mij bekend bestond er geen teekening
van, behalve dan misschien in het genie-archief en ook een even groote welke in het
stadhuis te Bergen op Zoom hangt. Door een gelukkig toeval dat den verzamelaar
helpen moet ben ik voor eenige jaren op een auctie te Leiden in 't bezit gekomen
van een volledige minitieus en mooi geteekende plattegrond in originale door ANTOON
HATTINGA een der twee bekende Zeeuwsche kaartteekenaars, wier bijna volledig werk
in 1923 in 't bezit gekomen is van het Rijksarchief te Middelburg.
Aan de welwillendheid van Heemschut dank ik de mogelijkheid om deze kaart te
UIT: „BUITEN"
„RAVELIJN OP DE ZOOM" BIJG. PIELEKENSWATER
