1. Beschermingswerk en beleidsontwikkelingen
Het jaar 2001 was een goed jaar voor Bond Heemschut als pleit- en behartigingsorganisatie
van monumentenzorg. Cultuurhistorie en planologie stonden zeer in de belangstelling van de
overheid en de media. De sinds vele jaren door Heemschut bepleite noodzaak van cultuurhis
torische planologie en planologische monumentenzorg werd door de overheid in 1999 erkend
in de nota Belvedere. Deze nota houdt in dat de objectgerichte cultuurhistorische benadering
wordt verruimd tot een gebiedsgerichte aanpak. Historisch-ruimtelijk waardevolle objecten,
structuren en patronen moeten na inventarisatie en kartering coördinaten worden voor beleid
inzake ruimtelijke ordening en ruimtelijke inrichting.
De in 2000 verschenen Derde Architectuurnota, een actieplan van vier ministeries om
Nederland cultureel-ruimtelijk ook in ontwerpende zin ordelijk op de kaart te houden, kan hier
niet los van worden gezien. Deze rijksnota is de schakel tussen het cultuurbeleid en het
ruimtelijk beleid. Heemschut is verheugd over de belangrijke plaats van de cultuurhistorie in
deze nota. Het cultuurhistorisch erfgoed lijkt eindelijk op rijksniveau een vaste positie in het
ruimtelijk en architectuurbeleid te hebben verkregen. De Belvederenota en de
Architectuurnota moeten een aanzet zijn tot een groter cultuurhistorisch bewustzijn in de
maatschappij, zowel in de publieke als de private sector. Heemschut zal zich de komende jaren
inspannen de beleidsvoornemens van deze nota's bekend te maken op nationaal, provinciaal
en lokaal niveau.
Een verrassende kentering betrof ook het geesteskind van Heemschut, de welstandszorg. Op
instigatie van Heemschut werden eertijds de welstandscommissies opgericht, de vroegere
schoonheidscommissies. Het rapport 'Welstand op een nieuwe leest' en het voorstel voor
herziening van de Woningwet inzake de welstand werden in 2001 parlementair behandeld. De
welstandspraktijk zal met deze wetswijziging beleidsmatig, openbaar, transparant en
gebiedsgericht worden. Heemschut acht deze beleidswijziging een onmisbaar instrument ter
bevordering van de ruimtelijke kwaliteit. De ruimtelijke dynamiek, zowel in stedelijk als in
landelijk gebied, zet de bestaande ruimtelijke kwaliteit onder grote druk. Een gemoderniseerd,
gebiedsgericht, preventief welstandstoezicht gebaseerd op een gemeentelijke welstandsnota en
welstandscriteria, is de sluitsteen van het nationale beleidsvoornemen voor een effectieve
planologische monumentenzorg in Nederland. Dit werd planologisch-juridisch vertaald in het
Planologisch Kembeslissingonderdeel van de in 2001 verschenen Vijfde Nota over de
Ruimtelijke Ordening. De Bond Heemschut beoordeelde en becommentarieerde dit nationale
programma van uitgangspunten en eisen inzake het te voeren nationale ruimtelijke beleid. De
Bond voerde een pleidooi voor meer en nadrukkelijker 'Belvedere' beleidsdoorwerking in de
nationale ruimtelijke planning en ordening.
3
