jaarverslag 2000
Heemschut
III
De doelstelling van Heemschut:
De vereniging stelt zich ten doel de bescher
ming van de schoonheid en het historisch-
raimtelijk karakter van Nederland in het alge
meen en van cultuurmonumenten in het
bijzonder, alsmede het organiseren van
publieksactiviteiten om voor dit doel een
breder draagvlak te creëren.
Beschermingswerk en beleidsontwikkelingen
Het jaar 2000 was een bijzonder jaar voor de
Bond Heemschut als pleit- en behartigings-
organisatie van planologische monumenten
zorg. Cultuurhistorie en planologie stonden
meer dan ooit in de belangstelling van de over
heid en de media. De sinds vele jaren door
Heemschut bepleite noodzaak van cultuur
historische planologie en planologische monu
mentenzorg werd door de overheid erkend in
de nota Belvedere. Deze nota houdt in dat de
objectgerichte cultuurhistorische benadering
wordt verruimd tot een gebiedsgerichte
aanpak. Historisch-ruimtelijk waardevolle
objecten, structuren en patronen moeten na
inventarisatie en kartering coördinaten worden
voor beleid inzake ruimtelijke ordening en
ruimtelijke vernieuwing, landinrichting, platte
landsontwikkeling en de welstandzorg.
Tevens verscheen in 2000 de Derde
Architectuurnota, een plan van actie van vier
ministeries om Nederland cultureel-ruimtelijk
ook in ontwerpende zin ordelijk op de kaart te
houden. Deze rijksnota is de schakel tussen het
cultuurbeleid en het ruimtelijk beleid.
Heemschut is verheugd over de belangrijke
plaats van de cultuurhistorie in deze nota. Het
cultuurhistorisch erfgoed lijkt eindelijk op
rijksniveau een vaste positie in het ruimtelijk en
architectuurbeleid te hebben verkregen. De
Belvederenota en de Architectuurnota moeten
een aanzet zijn tot een groter cultuurhistorisch
bewustzijn in de maatschappij, zowel de
publieke als de private sector.
Een derde verrassende kentering betrof het
geesteskind van Heemschut, de welstandszorg.
Op instigatie van Heemschut werden eertijds
de welstandscommissies opgericht, de vroegere
schoonheidscommissies. In 2000 verscheen het
rapport 'Welstand op een nieuwe leest' en werd
een voorstel voor herziening van de Woning
wet ingediend. De welstandspraktijk zal door
deze wetswijziging beleidsmatig, openbaar,
transparant en gebiedsgericht worden.
Heemschut acht deze wet een onmisbaar
instrument ter bevordering van de ruimtelijke
kwaliteit. De ruimtelijke dynamiek, zowel in
stedelijk als in landelijk gebied, zet de
bestaande ruimtelijke kwaliteit onder grote
druk. Een gemoderniseerd, gebiedsgericht,
preventief welstandstoezicht gebaseerd op een
gemeentelijke welstandsnota en welstandscrite
ria, zal de sluitsteen moeten zijn van het in het
jaar 2000 op rijksniveau gefundeerd ontwerp
plan voor een effectieve planologische monu
mentenzorg in Nederland.
Meer informatie over het beschermingstverk van
Heemschut en commentaar op beleidsontwikkelin
gen kunt u lezen in het tijdschrift Heemschut of op
de website www.heemschut.nl.
Wat beschermden en bewaakten de provin
ciale commissies van Heemschut in 2000?
Een selectie van gevallen van de provinciale
commissies van Heemschut uit het jaar 2000.
Karakterbehoud in beschermd stadsge
zicht: de Grote Markt in Groningen en de
Brink in Deventer.
Bescherming van waardevolle bebouwing in
landelijk gebied: vijf stolpboerderijen in de
Schermer.
Bescherming van waardevolle bebouwing in
stedelijk gebied: het Anatomisch
Laboratorium in Groningen.
Stedelijke vernieuwing in beschermd stads
gezicht: het Enschedé-complex in Haarlem,
het project Flash Gordon in Nijmegen en het
Aalmarktcomplex in Leiden.
Bedreigde Rijksmonumenten: Radio
Kootwijk en klooster Sankt Ludwig in
Limburg.
Deze en nog veel meer voorbeelden van gevallen van
Heemschut in het jaar 2000 vindt u in het uitge
breide jaarverslagdat te bestellen is bij het bureau
van Heemschut (tel. 020- 6225292) en te lezen op
de website van Heemschut, www.heemschut.nl
Op de website kimt u tevens gevallen aanmelden.
Het tijdschrift in 2000
Het tijdschrift ontwikkelde zich het afgelopen
jaar steeds meer tot een open discussieforum
voor lezers en geïnteresseerden. Vooral de
verrassende jurykeuze aan het begin van het
derde Millennium van het Bonnefantenmuseum
in Maastricht als Monument van de Toekomst
bracht pennen en monden in beweging. Maar
de wel erg enthousiaste omhelzing van de
nieuwbouw van het stadhuis van Zutphen joeg
sommige lezers zelfs in de gordijnen.
Hoe kon de redactie zo'n vertoon van wansmaak
en disharmonie in haar kolommen toelaten.
Er kwamen boze reacties en de discussie is nog
lang niet afgerond. Nu we dit schrijven is er al
weer een reactie, goed beargumenteerd en
volgens velen meer in de geest van Heemschut.
De redactie streeft naar een openhartige
discussie zonder taboes over wat wel en niet kan
in de historisch gegroeide omgeving. Zij
schenkt niet alleen aandacht aan onomstreden
monumenten in stijlen, die algemene waarde
ring genieten, maar ook aan wederopbouwar
chitectuur, industrieel erfgoed, die vaak minder
'scoren' en belangrijke cultuurlandschappen.
Ook wil de redactie meer en meer de planologi
sche monumentenzorg centraal gaan stellen:
monumentale objecten als onderdeel van de
historisch ruimtelijke omgeving, een meer
gebiedsgerichte aanpak met veel aandacht ook
voor de landschappelijke ruimte. Verder wil de
redactie de discussies in de monumentenbe
scherming nauwlettend volgen - historiserend
of eigentijds bouwen, reconstrueren of res
pecteren van het historisch gegroeide - en
tenslotte wil de redactie de menselijke beleving
van monument en landschap benadrukken in
zijn onderwerpskeuze. Het gaat ons niet alleen
om de bescherming van monumenten maar ook
om het genieten ervan.
