Het beschermingsbeleid inzake historisch-geografisch
waardevolle objecten en structuren in het landelijk gebied
Naar aanleiding van het rapport van 1985 van de
dr. A.A. Beekmanstichting ter bevordering van de
beoefening van de historische geografie Oude
waarden in een veranderend landschap verzocht in 1986
de Minister van Landbouw en Visserij aan de Natuur-
beschermingsraad een advies uit te brengen over een
meer effectieve bescherming van historisch-geografische
waarden. In 1987 kwam de Natuurbeschermingsraad
in zijn advies tot de conclusie dat aan de bescherming
van historisch-geografische waarden nog veel kan
worden verbeterd. Voor een belangrijk deel schuilen
deze verbeteringsmogelijkheden in een gerichte toepas
sing van bestaande wetten op het terrein van bestem
ming, inrichting en beheer in het landelijk gebied.
Andere mogelijkheden tot verbetering liggen in een
versterkte aandacht voor dit onderwerp bij de voor
bereiding van ruimtelijke plannen.
Historisch-geografische elementen of structuren
verschaffen informatie over en herinneren aan de
bewonings- en ontginningsgeschiedenis en de wijze
van gebruik van het gebied waarin zij voorkomen.
Ook de Rijksoverheid heeft in verschillende beleids
nota's, onder andere in de Nota landelijke gebieden en
in het Structuurschema natuur- en landschapsbehoud het
belang van het behoud onderschreven.
Historisch-geografische waarden worden bedreigd
door activiteiten en ingrepen zoals ondermeer land
inrichting, wegenaanleg, ontgronding en stads- en
dorpsuitbreiding. Om resterende waarden te
beschermen is het nodig dat aan dit aspect meer aan
dacht wordt besteed bij de planvorming en dat er meer
gewicht aan wordt toegekend bij de belangenafweging.
De Bond Heemschut zal hiertoe in overleg treden met
de Beekmanstichting teneinde het maatschappelijk
draagvlak voor een goede belangenbehartiging van
historisch-geografische waarden door de overheden
te vergroten.
Het beschermingsbeleid inzake historisch waardevolle
stads- en dorpsgezichten
Van de ruim 3000 in Nederland voorkomende neder
zettingen zullen circa 330 geheel of gedeeltelijk als
beschermd stads- of dorpsgezicht onder de bescher
mende werking van de Monumentenwet 1988 vallen.
Veel waardevolle stads- of dorpsgezichten van
historisch-ruimtelijke kwaliteit zullen derhalve geen
bescherming krijgen als stedebouwkundig monument.
De Bond Heemschut zal bevorderen bij de desbe
treffende gemeenten dat deze stads- of dorpsgezichten
door middel van ruimtelijke ordeningsmaatregelen
toch de gewenste bescherming zullen verkrijgen.
Het beschermingsbeleid inzake historisch waardevolle
landschappen
Nederland kent een grote verscheidenheid aan
historische landschappen die tezamen met historische
steden en dorpen bepalend zijn voor de historische
schoonheid en het historisch-ruimtelijke karakter van
Nederland. Deze landschappen informeren over de
cultuurhistorie. Landschapsbehoud is eveneens
cultuurbehoud. Indien deze historische landschappen
onvoorwaardelijk worden blootgesteld aan de moderne
dynamiek, betekent dat onherroepelijk cultuurverlies
en een achteruitgang van ruimtelijke kwaliteit. De
Bond Heemschut zal bepleiten dat de overheden een
sturend beleid zullen voeren ter bescherming van de
historische kwaliteit van het Nederlandse landschap
en zal bevorderen dat de daarvoor in aanmerking
komende landschappen zullen worden aangewezen
als beschermd landschapsgezicht zodra de nieuwe
Natuurbeschermingswet in werking is getreden.
Het hergebruik van historisch waardevolle panden
Slechts weinig panden hebben gedurende hun hele
bestaan hun oorspronkelijke functie behouden. Na
verloop van tijd krijgen vele een nieuwe functie,
waarna dit proces zich meer dan eens kan herhalen.
Oude gebouwen hebben dan ook vaak uiteenlopende
bestemmingen gehad. Verreweg de meeste gebouwen
hebben een zekere flexibiliteit, die het mogelijk maakt
met behoud van hoofdvorm, draagstructuur en gevels,
het interieur te wijzigen voor andere bestemming.
Bekend is de flexibiliteit van de soms eeuwenoude
panden in de binnensteden, die voortdurend aan steeds
veranderende functies zijn aangepast. Naarmate een
gebouw echter groter architectonisch kwetsbaarder of
meer toegesneden is op een specifieke gebruiksvorm
treden meer fricties op. Door de ingrijpende verande
ringen op technisch, economisch en godsdienstig
terrein, waardoor veel gebouwen thans niet meer
geschikt zijn voor hun oorspronkelijke gebruiksdoel,
kampt juist dit soort gebouwen in toenemende mate
met functieverlies.
De Bond Heemschut hanteert het uitgangspunt dat
het voortbestaan van een (monumentaal) gebouw is
gediend met een zinvolle vorm van gebruik. De
wenselijkheid van een gericht herbestemmingsbeleid
dient dan ook niet alleen ingezien te worden door
architecten en beheerders, maar ook door gemeente
besturen. De wenselijkheid en mogelijkheid van
hergebruik van historisch waardevolle panden zal
de Bond Heemschut bepleiten en door middel van
goede voorbeelden stimuleren. In dit verband behoeft
vermelding de opgerichte Noordbrabantse Stichting
Pandenbank, die leegstaande of leegkomende
historisch waardevolle panden registreert en ten
behoeve van personen of instellingen bemiddelt.
De Bond Heemschut heeft als pleit- en belangen-
behartigingsorganisatie tot taak te bevorderen dat
historisch-ruimtelijke karakteristieken bescherming
krijgen. De Bond Heemschut onderscheidt zich van
de talrijke locale en regionale op bescherming gerichte
organisaties door zijn algemene en landelijke karakter
en door zijn traditie van deskundigheid, waakzaamheid
en strijdbaarheid. Deze bijzondere positie versterkt de
zeggingskracht van de Bond Heemschut.
47
