1986 de Minister van Landbouw en Visserij aan de
Natuurbeschermingsraad een advies uit te brengen
over een meer effectieve bescherming van historisch-
geografische waarden. In 1987 kwam de Natuur
beschermingsraad in zijn advies tot de conclusie dat
aan de bescherming van historisch-geografische
waarden nog veel kan worden verbeterd. Voor een
belangrijk deel schuilen deze verbeteringsmogelijkheden
in een gerichte toepassing van bestaande wetten op
het terrein van bestemming, inrichting en beheer in
het landelijk gebied.
Andere mogelijkheden tot verbetering liggen in
een versterkte aandacht voor dit onderwerp bij de
voorbereiding van ruimtelijke plannen.
Historisch-geografische elementen of structuren
verschaffen informatie over en herinneren aan de
bewonings- en ontginningsgeschiedenis en de wijze
van gebruik van het gebied waarin zij voorkomen.
Ook de Rijksoverheid heeft in verschillende
beleidsnota's, onder andere in de Nota landelijke gebieden
en in het Structuurschema natuur- en landschapsbehoud
het belang van het behoud onderschreven.
Historisch-geografische waarden worden bedreigd
door activiteiten en ingrepen zoals ondermeer
landinrichting, wegenaanleg, ontgronding en stads
en dorpsuitbreiding. Om resterende waarden te
beschermen is het nodig dat aan dit aspect meer
aandacht wordt besteed bij de planvorming en dat er
meer gewicht aan wordt toegekend bij de belangen
afweging.
De Bond Heemschut zal hiertoe in overleg treden met
de Beekmanstichting teneinde het maatschappelijk
draagvlak voor een goede belangenbehartiging van
historisch-geografische waarden door de overheden
te vergroten.
Het beschermingsbeleid inzake historisch waardevolle stads
en dorpsgezichten
Van de ruim 3000 in Nederland voorkomende
nederzettingen zullen circa 330 geheel of gedeeltelijk
als beschermd stads- of dorpsgezicht onder de
beschermende werking van de Monumentenwet 1988
vallen.
Veel waardevolle stads- of dorpsgezichten van
historisch-ruimtelijke kwaliteit zullen derhalve geen
bescherming krijgen als stedebouwkundig monument.
De Bond Heemschut zal bevorderen bij de des
betreffende gemeenten dat deze stads- of dorps
gezichten door middel van ruimtelijke ordenings
maatregelen toch de gewenste bescherming zullen
verkrijgen.
Het beschermingsbeleid inzake historisch waardevolle
landschappen
Nederland kent een grote verscheidenheid aan
historische landschappen die tezamen met historische
steden en dorpen bepalend zijn voor de historische
schoonheid en het historisch-ruimtelijke karakter van
Nederland. Deze landschappen informeren over de
52
cultuurhistorie. Landschapsbehoud is eveneens
cultuurbehoud. Indien deze historische landschappen
onvoorwaardelijk worden blootgesteld aan de
moderne dynamiek, betekent dat onherroepelijk
cultuurverlies en een achteruitgang van ruimtelijke
kwaliteit. De Bond Heemschut zal bepleiten dat de
overheden een sturend beleid zullen voeren ter
bescherming van de historische kwaliteit van het
Nederlandse landschap en zal bevorderen dat de
daarvoor in aanmerking komende landschappen
zullen worden aangewezen als beschermd
landschapsgezicht zodra de nieuwe
Natuurbeschermingswet in werking is getreden.
Het hergebruik van historisch waardevolle panden
Slechts weinig panden hebben gedurende hun hele
bestaan hun oorspronkelijke functie behouden. Na
verloop van tijd krijgen vele een nieuwe functie,
waarna dit proces zich meer dan eens kan herhalen.
Oude gebouwen hebben dan ook vaak uiteenlopende
bestemmingen gehad. Verreweg de meeste gebouwen
hebben een zekere flexibiliteit, die het mogelijk maakt
met behoud van hoofdvorm, draagstructuur en gevels,
het interieur te wijzigen voor andere bestemming.
Bekend is de flexibiliteit van de soms eeuwenoude
panden in de binnensteden, die voortdurend aan steeds
veranderende functies zijn aangepast. Naarmate een
gebouw echter groter architectonisch kwetsbaarder of
meer toegesneden is op een specifieke gebruiksvorm
treden meer fricties op. Door de ingrijpende
veranderingen op technisch, economisch en
godsdienstig terrein, waardoor veel gebouwen thans
niet meer geschikt zijn voor hun oorspronkelijke
gebruiksdoel, kampt juist dit soort gebouwen in
toenemende mate met functieverlies.
De Bond Heemschut hanteert het uitgangspunt dat
het voortbestaan van een (monumentaal) gebouw is
gediend met een zinvolle vorm van gebruik. De
wenselijkheid van een gericht herbestemmingsbeleid
dient dan ook niet alleen ingezien te worden door
architecten en beheerders, maar ook door gemeente
besturen. De wenselijkheid en mogelijkheid van
hergebruik van historisch waardevolle panden zal de
Bond Heemschut bepleiten en door middel van goede
voorbeelden stimuleren. In dit verband behoeft
vermelding de opgerichte Noordbrabantse Stichting
Pandenbank, die leegstaande of leegkomende
historisch waardevolle panden registreert en ten
behoeve van personen of instellingen bemiddelt.
De Bond Heemschut heeft als pleit- en belangen-
behartigingsorganisatie tot taak te bevorderen dat
historisch-ruimtelijke karakteristieken bescherming
krijgen. De Bond Heemschut onderscheidt zich van
de talrijke locale en regionale op bescherming
gerichte organisaties door zijn algemene en landelijke
karakter en door zijn traditie van deskundigheid,
waakzaamheid en strijdbaarheid. Deze bijzondere
positie versterkt de zeggingskracht van de Bond
Heemschut.
