particuliere leven was gevangen in de kluisters van de ver
gaande bemoeienis der Compagnie. Sedert 1615 kon men
zonder toestemming van de Gouverneur Generaal niet trou
wen. In 1642 verbiedt een bepaling in de Bataviase statuten
een Christen met een niet-Christen te huwen. Maar het con
cubinaat werd van hogerhand streng veroordeeld! Het is niet
te verwonderen, dat gebrek aan eerzame Hollandse vrouwen
de bloedvermenging in de hand werkte. De Gouverneurs Gene
raal Van Diemen en Maetsuyker, die het meest de Portugezen
in Oost-Azië hebben beoorloogd, waren voorstanders van het
Portugese systeem van kolonisatie met halfbloeds (mixtiezen)
en inlandse Christenen. De wettige gemengde huwelijken heb
ben er zeker toe bijgedragen, dat de Hollanders in het voor
hen nieuwe en vreemde land inburgerden. Op vorm en inrich
ting der woning (zoals we later nog nader zullen zien) en op
zeden en gewoonten heeft dit onmiskenbaar invloed gehad.
De toon te Batavia verbeterde aanzienlijk tijdens de tweede
bestuursperiode van Coen: wetenschap, zelfs schilderkunst en
dichtkunst werden beoefend. „De Medicina Indorum" was
een belangrijk wetenschappelijk werk van Bontius. Deze ge
leerde van goede Leidse familie, gepromoveerd in de letteren,
later in de medicijnen, was met Coen op diens verzoek mee
gegaan, toen deze naar Indië terugkeerde. Bontius had een
veel menselijker en beter oordeel over de Indonesiër dan Coen.
De stedelijke hygiëne (schoonhouden van straten, zorg voor
goten, waterafvoer e.d.) had zijn volle aandacht. Helaas over
leed hij reeds vier jaar na aankomst te Batavia. Als predikant
kwam Bontius' vriend en stadgenoot, Justus Heurnius. Deze
professors zoon, die eerst in de medicijnen gepromoveerd was,
daarna gereisd had en vervolgens theoloog was geworden, was
de enige predikant, die in zijn tijd uit werkelijke roeping om
de heidenen het Evangelie te brengen naar Indië was gegaan.
Na enkele jaren keerde hij echter reeds naar zijn vaderland
terug. Met behulp van een Chinees, die op een der pater-
scholen te Macao Latijn geleerd had, stelde Heurnius een
Nederlands-Latijns-Chinees woordenboek samen.
De schilder Adriaan Minten, die wij reeds noemden, tekende
platen bij Bontius boek „Exotica".
48