Valkenburg zoals we in hoofdstuk VI gezien hebben
ook nog het practisch geheel geannexeerde voogdijgebied
van Meerssen. Het zijn voornamelijk de Spaanse konin
gen geweest die, om aan geld te komen ter financiering
hunner vele oorlogen, de dorpen gelegen in de door hen
rechtstreeks bestuurde gebieden tot heerlijkheden ver
hieven en als zodanig verkochten. Zo werd behalve ge
meld proostdijgebied ook de uitgestrekte heerlijkheid
Heerlen gedeeltelijk versnipperd.
De eerste verheffing had reeds vrij vroeg plaats, doch
vormde dan ook een uitzondering op de latere bedoe
ling de schatkist te spekken. Het was de verheffing in
1388 van het dorp Broek in de kerspel Heerlen tot heer
lijkheid met hoge-, middelbare en lage jurisdictie ten
behoeve van Herman Hoen door hertogin Johanna van
Brabant. Volgens de betreffende oorkonde had Herman
nl. grote en menigvuldige diensten bewezen en als ge
volg daarvan grote schade wegens roven en branden
geleden. Het was ongetwijfeld in de strijd om het graaf
schap Valkenburg geweest, dat die schade geleden was.
Algehele herbouw van het kasteel was zelfs noodzake
lijk geworden. Een oude kroniek verhaalt dan ook: „dye
nueuwe stercke huysinge ten Broeck is gemackt oder
gebout gewest ontrynt ynt jaer 1360 durch Heren Her
man Hoen, Rydder, ende Vrouwe Cecilia van Borne"
etc. In 1388 werden de heren van HOENSBROEK tevens
voogd over de heerlijkheid Vaesrade, een bezitting van
het St Servaas kapittel te Maastricht.
Van het 14e eeuwse bouwwerk rest ons vermoedelijk nog
de machtige ronde donjontoren met zijn 10 voet zware
muren, zijn vier verdiepingen en zijn gewelfde gevan
geniskelder. In deze laatste daalt men af langs een wen
teltrap, uitgespaard in de dikte van de muur. In de
steen van het venstergat ziet men nog de vijf diepe
groeven, daaringesleten door de vingers van naar vrij
heid verlangende mensen
Het tegenwoordige kasteel dateert overigens van 1643.
Het was een herbouw, opgedragen door de in 1635 tot
Rijksvrijheer (baron) verheven Adriaan van Hoens-
106
