I. DE PLATTEGROND
Evengoed als een kerk, een stadhuis en andere oude
gebouwen is de plattegrond van een stad een monu
ment.
De monumentale waarde van de horizontale doorsnede
der verschillende steden loopt onderling vrij veel uiteen.
Veel steden immers hebben géén of een slecht geordend
centraal gedeelte, hun stratennet is soms een warnet.
Wanneer Bergen op Zoom ieder inwoner en de aan
dachtige bezoeker vrij spoedig de indruk geeft van een
oude stad en een bepaalde stemming opwekt, kan dit
oordeel en die stemming niet berusten op de aanwezig
heid van vele oude huisgevels en evenmin op de over
weldigende schoonheid van de weinige historische mo
numenten, hoewel deze een bijzonder cachet dragen.
Het oordeel dringt zich vrijwel onweerstaanbaar op uit
de weg welke men inslaat en volgt, uit de flauwe bochten
in het beloop van de oude straten en hun onderlinge
aansluiting.
Rondom een bepaalde kern is het geheel in de middel
eeuwen met min of meer logica gegroeid, daarna stond
de groei enige eeuwen stil. In de moderne tijd heeft de
uitleg zich over het algemeen vrij gelukkig bij het be
staande aangepast. De lotgevallen van dit monument
hangen ten nauwste samen met de geschiedenis van de
stad. Zijn vele littekens herinneren aan een strijd van
eeuwen, die ten slotte de stad maakte tot wat ze thans is.
Het landgoed Bergen
Van zéér vroege bewoning gaf geen toevallige bodem
vondst ooit blijk. Nauwkeurige bestudering van de
geologische toestand dwingt tot de gevolgtrekking, dat
9
