H et uitsluitend met defensieve bedoelingen ge
bouwde vierkante toren-kasteel, de echte vecht-
burcht, is niet de heele middeleeuwen door in ge
bruik gebleven. De ontwikkeling van de geschie
denis maakte dat ernaast allengs andere bouw
vormen opkwamen.
HOOFDSTUK III
KENTERING
De middeleeuwen vormen, uit sociaal-economisch
oogpunt gezien, geen homogeen beeld. In de vroege
middeleeuwen heerschte de adel oppermachtig; de
late zijn het tijdperk waarin de burgerij der steden
reeds het overwicht had. Langzaam verschoof het
zwaartepunt van de edellieden naar den derden
stand. Het keerpunt lag in de 13de en 14de eeuw.
Overal in West-Europa voltrok zich dit proces.
Een wederzijds beïnvloeden van de beide catego
rieën verhaastte het en maakte het gecompliceerd.
De wijze, waarop deze ontwikkeling verliep, doet
hier niet ter zake. Voor ons doel is het voldoende te
vermelden, dat op den duur de rijksten uit de
klasse der stedelingen en der bestuursambtenaren,
zij die later de „noblesse de robe" genoemd wer
den, zich van de minder fortuinlijke burgers zijn
gaan afscheiden; dat zij door de vijandige houding
van het proletariaat naar de partij van den adel
werden gedreven en dat zij daarbij de levenswijze
van de edelen zijn gaan navolgen. Voor Utrecht
bracht mr S. Muller Fzn de wederkeerige infil
tratie goed onder woorden in zijn „Schetsen uit
de Middeleeuwen" (Nieuwe bundel). „De leden
28
