55
vaak modderpoelen. Overigens waren er brede grasbermen
en kronkelende wagensporen, die, al kronkelend van links
naar rechts, er nog het hunne toe bijdroegen om de on
regelmatige opzet van het dorp te accentueren. Zoekt men
mooie openbare gebouwen, dan valt er in de Drentse
dorpen niet veel te beleven. Er zijn hier en daar ongetwij
feld oude kerkgebouwen, die de moeite waard zijn. Maar
over het geheel genomen zijn ook deze gebouwen naar
omvang en versiering zeer eenvoudig.
Ziehier een globale, zo zakelijk mogelijke beschrijving van
de samenstellende delen van het esdorp. Ik probeerde langs
de weg van de analyse dit dorpstype in factoren te ont
binden, het te ontleden met het ontleedmes van de ana
toom. Ik deed dit in het volle besef, dat deze weg, zonder
meer, naar het verderf leidt, naar dood en steriliteit. De
analyse laat een overzicht toe, maar geen inzicht. Ik
stel mij daarom voor, na eerst nog even te zijn ingegaan
op elk der samenstellende delen afzonderlijk, tenslotte te
komen tot een soort synthese, tot bespreking van de vraag
hoe kwamen de stichters van deze esdorpen er toe hun
nederzettingen juist zó te maken en niet anders.
Laten wij eerst de bebouwing nog eens wat nader bezien.
Naar vorm en materiaal-gebruik heeft deze een lange ont
wikkelingsgang achter de rug. Vanzelfsprekend kwamen in
vroeger tijd slechts die materialen in aanmerking, die de
streek zelf voortbracht. Wegen en transportmiddelen waren
nog van dien aard, dat aanvoer van bouwmaterialen over
enige afstand onmogelijk was. Men moest zich bedienen
van eikenstammen en twijgen, van leem, veldkeien, heide
plaggen, stro, afgesneden heide, en, waar dit in de buurt
groeide, van riet. Baksteen is aanvankelijk onbekend. Ook
de eerste kerkjes de bij opgravingen aan het licht geko
men sporen en brandresten bewijzen dit waren van hout
opgetrokken. De Middeleeuwen zijn al een eind voortge
schreden, wanneer ook in Drenthe de eerste bakstenen ker
ken verrijzen.
Maar baksteen moge dan voor kerkbouw in zwang zijn
gekomen, voor de bouw van boerderijen was het nog een
