52
Ik wil hier in deze strijd geen partij kiezen. Want ook deze
strijdvraag heeft voor ons niet meer dan ondergeschikte
betekenis. Immers de vraag of er nederzettingen geweest
zijn, raakt ze niet. Deze waren er zonder twijfel. Het gaat
er bij deze strijd slechts om, in welke periode van prae-
historie of historie een bepaald stelsel van grondgebruik
met de daarmee samenhangende juridische verhoudingen
werd ingevoerd. En het zwaartepunt ligt dan daarbij bij de
invoering der nieuwe juridische verhoudingen. Want de
esdorpen zelf bestonden ongetwijfeld reeds tijdens de Mid
deleeuwen en bovendien moet hun structuur zodanig zijn
geweest, dat het marke-stelsel gesteld al dat het in de
Middeleeuwen pas ingevoerd werd daar behoorlijk in
paste. Immers er is niets, wat er op wijst, dat toentertijd
belangrijke veranderingen in de structuur van de neder
zettingen zijn aangebracht. Het dorp aan het stroompje,
omgeven door omwalde essen en in het niet verzinkend in
de uitgestrekte heide, zal er ook toen reeds hebben ge
legen.
Wanneer de markeverhoudingen eerst in de Middeleeuwen
zouden zijn ingevoerd, betekent dit dus niet anders, dan
dat toen andere rechtsverhoudingen gingen gelden voor
een in feite reeds bestaande agrarische gemeenschap. Op
zichzelf is dit zeer goed mogelijk. De Middeleeuwen waren
een bewogen tijd, waarin omwentelingen en veranderingen
op alle mogelijke gebied zich voltrokken. Er ligt hier een
parallel met de eigen tijd. In de eeuw, die achter ons ligt,
veranderden in de Drentse esdorpen de rechtsverhoudingen
ook. De gemeenschappelijke markegronden werden onder
worpen aan een markescheiding, mogelijk geworden door
de speciaal voor dit doel gemaakte Markenwet. Ze werden
eenvoudig opgedeeld onder de eigenerfde markegenoten
en kwamen dus in zuiver particuliere hand.
Het wordt thans tijd, dat we ons met het esdorp in engere
zin gaan bezighouden. Laat ik beginnen een aantal eigen
aardigheden van dit dorsptype op te sommen. De hoge
ligging van deze dorpen heeft er, vanzelfsprekend, toe ge
leid, dat het water er als vormgevend element geen rol
