50
De essen zijn in vroeger tijd zorgvuldig door een hoge
beplante wal omgeven geweest. Deze wal diende om de
akkers te beschermen tegen het wild en ook tegen de
schapen, die op de heide graasden. Als een onmetelijke
bruine zee omgaf deze heide de groene essen. De heide
velden waren wèl gemeenschappelijk bezit der markege
noten. Pas in de vorige eeuw zijn deze gronden geleidelijk
aan verdeeld onder de gerechtigden, naarmate de marke
scheidingen tot stand kwamen. Onder de hoede van de
scheper weidden hier eens de schapen, de gemeenschap
pelijke kudde, die er 's morgens op uit trok en 's avonds
tegen de schemering weerkeerde in het dorp. Elke boer
kreeg dan zijn schapen weer op stal, waar ze naar behoren
hun mest moesten produceren, zo strikt nodig om de schra
le esgronden tot vruchtbaarheid te verleiden. Het was de
nuttige, ja onmisbare functie van de heidevelden de scha
pen in staat te stellen hun plichtmatige taak te vervullen.
Naast de schapen had ook het rundvee een soortgelijke
taak. Ook de koeien werden eigenlijk, als de schapen, in
de eerste plaats als mestproducenten gehouden. De zuivel
producten kwamen op de tweede plaats. De koeien vonden
hun weidegebied hoofdzakelijk in de groenlanden het
natuurlijke grasland langs de stroompjes.
Zo zien we dus de verschillende onderdelen van het grond
gebied der marke elkaar onderling aanvullen. Elk deel
had in het geheel zijn bestemde taak: het dorp, de essen,
de heide en de graslanden, het markebosje en het turf-
veen, mens en dier. De heideplas en de zandverstuiving
waren daar tot vervolmaking van het landschap, de heide
plas bovendien als drinkplaats voor de kudde, de zand
verstuiving als groeiplaats van de jeneverbes, waarvan
het groen steeds onmisbaar was als versieringsmateriaal
bij feestelijke gelegenheden van allerlei aard, dorpsfeesten
zowel als bruiloften. Is er een bruiloft denkbaar zonder de
ereboog van „palm"groen ter ere van het bruidspaar?
Zo kreeg in het dorps- en marke-verband alles naar zijn
aard zijn natuurlijke bestemming. Er was in dit alles een
natuurlijke harmonie, een natuurlijk evenwicht, dat de
