43
men pas daarna de boerderijen? Of waren er eerst de boer
derijen en kwamen pas daarna, tussen de boerderijen, de
wegen tot stand? Er is niemand, die het meer nauwkeurig
zal kunnen navertellen en het doet er ook eigenlijk niet
veel toe. In ieder geval is het best mogelijk, dat de bouwer
van een boerderij geen rekening gehouden heeft met een
bestaande weg en er eenvoudig scheef naast gebouwd heeft.
Het kan ook best zijn dat zich tussen een paar boerderijen,
waar boezem-vrienden woonden, een paadje der vriend
schap heeft uitgesleten, dat zich zo geleidelijk aan tot
hoofdweg heeft ontwikkeld. Vast staat hier niets, behalve
dan dat deze stelselloosheid zich tot een vast systeem ver
dicht heeft, een stelsel, dat we overal in Drenthe terug
vinden en dat op alle oude dorpen zijn bijzonder stempel
gedrukt heeft. Want al deze esdorpen lijken in opzet en
structuur als twee druppels water op elkaar.
Het verband in de Drentse dorpen is dus niet het gevolg
van een stedebouwkundig met zorg gecomponeerd straten-
en wegenplan, noch is het ontstaan door een speciale groe
pering van de bebouwing. Hoe komt het dan wel, dat zo'n
dorp toch een geheel vormt, dat er toch onmiskenbaar iets
is wat een duidelijk verband legt tussen de bebouwing,
waardoor de samenhang van het dorp voor een ieder direct
duidelijk wordt? Voor mensen als wij, die er aan gewend
zijn geraakt stedebouwkundige en architectonische normen
aan te leggen bij de beoordeling van een dorps- of stads
beeld, en die dit vanzelfsprekend ook bij de Drentse dor
pen willen doen, is het antwoord op deze vraag niet een
voudig te geven. Want een Drents dorp wil en kan niet
gemeten worden met de normale maatstaven van architec
tuur en stedebouw. Wanneer men een Drents dorp op zijn
juiste waarde wil schatten, kan dit n.1. alleen geschieden
tegen de achtergrond van de natuur. En dan niet in die
zin, dat er enige tegenstelling zou bestaan tussen de neder
zetting en de omringende natuur, dat het dorp zich b.v.
door een duidelijke contrast-werking boven het landschap
zou uitheffen, er tegen zou afsteken, maar zó, dat het dorp
als zodanig zich geheel ondergeschikt maakt aan zijn na-
