28
middelen, wegen, auto's, fietsen, telefoon en radio, nieuwe
bouwmaterialen en bouwconstructies, nieuwe landbouwme
thoden en werktuigen, nieuwe geestelijke stromingen, nieu
we sociale verhoudingen, nieuwe economische inzichten,
het zijn stuk voor stuk werkelijkheden, die men maar niet
zo naast zich neer kan leggen. Maar al is dan de ontwikke
ling en de verandering op zichzelf een natuurlijk verschijn
sel, daarnaast zijn er in dit verband verschillende elemen
ten, die min of meer onveranderlijk zijn: de geografische
ligging, het klimaat, de grondsoort, de waterstaatkundige
toestand en, wat de zeker niet te onderschatten menselijke
kant van het vraagstuk betreft, de afkomst van de inheemse
bewoners en hun volkskarakter.
Want, en ook dit spreekt bij enig nadenken vanzelf, bij het
stichten van zijn nederzettingen stelt iedere mensengroep
zijn eigen eisen, eisen, die ten nauwste samenhangen met
de leefwijze, met de werkkring en met de wensen en be
hoeften, die men bewust of onbewust heeft. Het is n.1.
zeker niet zo, dat aan elke uiterlijke vorm een bewuste
vormwil ten grondslag ligt. Vele vormen ontstaan, zoals
men dat noemt, spontaan. Maar deze vormgeving moge
nog zo spontaan zijn, dit betekent niet, dat ze nu ook toe
vallig is. Hier spelen alle mogelijke onbewuste drijfveren
mee als vormgevende factoren, die eerst door moeizaam
speuren aantoonbaar worden.
We zagen reeds, dat de stammen, die Drenthe's oudste ne
derzettingen hebben gegrondvest, er ten opzichte van het
water een andere smaak op na hielden dan zij, die tijdens
de Middeleeuwen de streekdorpen hebben gesticht. Ook in
andere opzichten zijn er verschillen. De oude esdorpen,
waar de boerderijen bijeen geschaard staan rond de brink,
doen veronderstellen, dat hun bewoners aan dit samen
wonen in een dorpsgemeenschap om welke reden dan ook
de voorkeur hebben gegeven boven het wonen in afzonde
ring op een alleen-staande boerderij, zoals dat bij andere
nederzettingsvormen gebruikelijk is. Aan dit samenwonen
zal allereerst wel een streven naar veiligheid ten grondslag
hebben gelegen, daarnaast echter zocht men ongetwijfeld,
