27
kolonies gesticht, moderne streekdorpen met moderne boer
derijen.
Zo leidden nieuwe wetenschappelijke inzichten, zowel op
het gebied der kunstmatige bemesting als anderszins, tot
ingrijpende wijzigingen in het landbouwbedrijf en tot vele
nieuwe mogelijkheden; tot een in vele opzichten verande
rende organisatie van het boeren-leven en van de dorps
verhoudingen. Ik zal daar later dieper op ingaan, omdat
juist hier de kern ligt van de grote veranderingen, die zich
allerwege in het uiterlijk aanzien van de nederzettingen
hebben voltrokken. Deze veranderingen hebben n.1. geens
zins slechts betrekking op de vorm alleen. Ze zijn van veel
fundamenteler aard en juist daarom is van een herstel in
de oude vorm of van een voortborduren op die oude vorm
geen heil te verwachten. Het is nodig, waar mogelijk met
eerbiediging van nog werkelijk levende oude vormen, voor
een nieuwe maatschappij, een nieuwe boerengemeenschap,
een nieuw landbouw-dorp, een nieuwe, aan de moderne
eisen aangepaste vorm te vinden. Hier ligt het grote pro
bleem van onze tijd.
De vorm van een dorp, een gehucht, van elke nederzetting,
is niet iets, dat zomaar op zichzelf staat. Er bestaat hier
een onmiskenbaar onderling verband tussen landschap en
nederzettingvorm. Dit verband is niet star en onverander
lijk. Integendeel. Naarmate de eeuwen vergaan, wijzigen
zich de verhoudingen, dikwijls zó geleidelijk, dat de tijd
genoot er weinig of niets van bespeurt, maar somtijds in
eens met sprongen, zodat, wie het meemaakt, zich met
schrik afvraagt: waar gaan wij heen?
Het is nu zo'n tijd, dat alles op zijn grondvesten wan
kelt. Een aaneenschakeling van de meest uiteenlopende
wetenschappelijke ontdekkingen, toegepast op de praktijk
van het leven, heeft in tal van sinds mensenheugenis be
staande verhoudingen een volkomen ommekeer teweegge
bracht, een ommekeer, die we ook kunnen vaststellen bij de
ontwikkeling der bestaande nederzettingen. Op zichzelf is
deze verandering dus een natuurlijk verschijnsel, dat met
geen mensenmacht is tegen te houden. Nieuwe verkeers-
