's nachts in de schaapskooi als mest-producenten fun
geerden.
Dit evenwicht werd volkomen verbroken toen de kunstmest
kwam. Men kon nu ontginnen, waar en wat men wilde. En
nadat men de mogelijkheden eerst angstvallig had ver
kend, nam de ontginning hand over hand toe. Broksgewijs,
al naar de eigendomsgrenzen der percelen, werd dan hier,
dan daar een stuk „veld" ontgonnen. Geleidelijk aan
Modem streekdorp
werd de bruine heide-deken, die de hoge zandgronden
overdekte, en waarin hier en daar de groene noppen van
een dorp met de omringende akkers en groenlanden te zien
waren, „versteld" met talloze groene lapjes van telkens
weer nieuwe ontginningen. En dit proces ging door tot ten
slotte de bruine tot een groene deken was geworden met
hier en daar nog een bruin lapje.
Dat een dergelijke ingrijpende verandering van het land
schap ook haar invloed op de nederzetting niet miste,
spreekt eigenlijk wel vanzelf. Nieuwe boerderijen werden
niet langer in het dorpsverband van het esdorp gebouwd,
ze kwamen buiten het dorp, op de nieuw ontgonnen gron
den. Zelfs werden hier en daar hele nieuwe ontginnings-
26
