25
mee was weer een nieuw element aan de Drentse neder
zettingen toegevoegd.
Zo kwamen in een drietal verschillende landschapstypen
de hogere zandgronden, de stroomdalen van de beneden
loop der beken en het veengebied een drietal onderling
sterk verschillende nederzettingsvormen tot ontwikkeling:
het oude Drentse esdorp, het uit de latere Middeleeuwen
stammende streekdorp en de veenkolonie. Daarmee was de
ontwikkeling echter nog niet ten einde. Rond het oudste
dorpstype, het esdorp, heeft zich n.1. in recente tijden een
zeer diep in de oorspronkelijke structuur ingrijpende ver
andering voltrokken, waar ik later nog uitvoerig op terug
kom: het ontginnen van de heide. Uitgestrekte heidevelden,
vroeger alomtegenwoordig, zijn uiterst schaars geworden.
Bijna overal, waar de waterstaatkundige toestand dit moge
lijk maakte, is geleidelijk aan de heide tot vruchtbare ak
kers ontgonnen of werden er, want ook dit is in het groot
geschied, door het Staatsbosbeheer uitgestrekte bossen aan
geplant.
Dat deze ontginning, waar men reeds ruim honderd jaar
geleden in ruime kring over begon te denken, pas na 1900
en in het bijzonder na het einde van de eerste wereldoorlog
haar beslag heeft gekregen, vloeit in hoofdzaak voort uit
het ingang vinden van de kunstmest. Vroeger had men zich
op deze van nature schrale gronden uitsluitend met organi
sche meststoffen moeten behelpen en deze mest moest in
verband met het vervoer-probleem dicht in de nabijheid
van de akkers worden geproduceerd. Men had slechts de
beschikking over een beperkte weidegelegenheid. Men kon
dus slechts een beperkt aantal runderen en schapen houden
veelal nauwkeurig voorgeschreven in overeenstemming
met het grondbezit. Men kon dus maar een beperkte hoe
veelheid bunders bemesten. Erbij ontginnen was niet mo
gelijk. Er bestond een nauwkeurig uitgebalanceerd even
wicht tussen bouw- en grasland enerzijds en woeste, on
ontgonnen grond anderzijds, waarbij men in aanmerking
moet nemen, dat deze woeste grond, de heide, op zijn beurt
weer nodig was om er de schapen te laten weiden, die
