dus, die zich nauw aansluiten aan de hierboven opgesomde
kenmerken van het echte Drentse esdorp.
Als eerste kenmerk werd een grote onregelmatigheid ge
noemd. Nu is het een hele kunst stelselmatig een onge
dwongen onregelmatigheid te bereiken. Wie het probeert
loopt al heel gauw het gevaar te worden beschuldigd van
gekunsteldheid. Immers hij is bezig hier bewust te con
strueren, wat vroeger als het ware vanzelf gegroeid is.
Want de plaatsing van een huis of een schuur, het planten
van een groepje bomen, werd vroeger veel meer ingegeven
door onbewuste gevoelsfactoren dan door stelselmatig
handelen, door een bijzondere bedoeling. Men had in een
bepaald geval zo het gevoel, dat een boerderij zus of zo
moest staan, dat een boomgroep het hier of daar wel goed
zou doen, zonder dat men zich daarbij veel zorgen maakte
over het waarom. Men had, om het anders uit te drukken,
nog een zuiver gevoel voor de verhoudingen, zoals die van
oudsher in de omgeving voorkwamen, verhoudingen, die
op hun beurt weer ten nauwste samenhingen met de levens
wijze en vooral ook met de beschikbare bouw. en bestra
tingsmaterialen, met de aanwezige verkeersmiddelen en de
traditionele landbouwmethoden. Naarmate het verkeer zich
steeds meer ontwikkelde, het aantal industrieel vervaar
digde bouwmaterialen en gebruiksvoorwerpen groter werd,
begonnen de oude verhoudingen steeds meer te rammelen
en te vervagen. Met de aandrang van al het nieuwe raakte
het traditionele steeds meer op de achtergrond. Veel tra
ditioneels verdween en moest verdwijnen, omdat het elke
zin verloren had. Maar daarnaast werd ook in vele geval
len het kind met het badwater weggegooid en verarmde
het leven, de cultuur, het dorpsbeeld, in niet geringe
mate.
Zonder dus tot in het bizarre een gekunstelde onregelmatig
heid te bedrijven, zal, wie geroepen wordt leiding te geven
aan de uitbreiding van een Drents esdorp, er goed aan
doen zich te hoeden voor al te rechte rooilijnen, voor rijen
gelijke en zelfs gelijksoortige huisjes tussen de oude be
bouwing, voor brede, rechte, al te gladde straatverhardin-
121
