den voor bosvorming, voor gezorgd, dat dit bos niet tot
ontwikkeling kon komen. Waar een jong boompje zijn kop
opstak boven de heide, waren de schapen er als de kippen
bij om de malse groene blaadjes weg te vreten. Pas nu er
geen schapen meer zijn, begint op de nog schaars overge
bleven heide hier en daar de bosvorming weer hand over
hand toe te nemen. En zo zal de heide, die door de ont-
ginners werd gespaard, zoetjes aan weer tot een parkland
schap veranderen, wanneer tenminste de mens niet ingrijpt
vóór deze ontwikkeling voltooid is.
Na het bronzen tijdperk bleef het heide-landschap prak
tisch onveranderd tot aan onze tijd toe. De ijzer-tijd deed
zijn intrede. De Romeinen vertoonden zich in Drenthe. De
tijd van de Volksverhuizing bracht er de nodige opschud
ding. Gedurende de Middeleeuwen wordt een sterke Friese
invloed steeds duidelijker bespeurbaar. Dan, in de meer
bekende historische tijden maakt ook Drenthe de oorlogen
en woelingen mee, die ons land en geheel Europa op ge
zette tijden teisterden, om tenslotte, tegen het eind der 19de
eeuw, toen een industriële turfwinning en nieuwe landbouw
methoden er hun intree deden, geleidelijk aan van karakter
te veranderen en te worden tot het huidige Drenthe met
zijn mengeling van modern cultuurlandschap en oude wei
den en akkers.
Door al deze tijdperken heen evolueerden zich de neder
zettingen, deden nieuwe vormen van bewoning en vestiging
hun intree, werden oude afgezworen. Van de dorpen van
het neolithicum, maar ook van de nederzettingen uit later
tijd, zijn slechts weinig sporen terug te vinden. Toch zijn
ze er zonder enige twijfel geweest en hebben hier mensen
geleefd en gewerkt. Een deel van de geest van deze mensen
is ook thans nog terug te vinden in wat er van de oude
nederzettingen gespaard bleef. Nooit maakt een land een
eeuwenlange cultuur-groei door, zonder dat men dit later
nog bespeuren kan aan allerlei uitingen en verschijnselen.
Men voelt zich in Drenthe bij voortduring omgeven door
de geest van een primitief maar rijk verleden. Waaraan
men het voelt, het is nauwelijks te omschrijven. Maar de
14
