gen niet maar aan het toeval werden overgelaten, maar zo
nauwkeurig mogelijk werden berekend en uitgestippeld.
Bij een ontginning als die van het Witteveen echter, was
er nauwelijks tijd voor voorafgaand overleg. Men had een
groot aantal arbeiders, die om werk schreeuwden. Men
had een grote oppervlakte maagdelijke heide, die voor cul
tuurgrond geschikt was en men begon. Men handelde, zoals
in de Middeleeuwen de stichters van de streekdorpen had
den gedaan: de ontginners begonnen met hun ontginning
zonder veel naar links en rechts te kijken. Ze beschouw
den hun nederzetting als iets geheel op zichzelf staands en
ze trokken zich maar zo weinig mogelijk aan van hetgeen
er in de buurt al aan nederzettingen en verkeerswegen be
stond. Dit laatste nu kon men zich wellicht in de Middel
eeuwen veroorloven, in een tijd als de onze, in een steeds
dichter bevolkt Drenthe, waar het net van wegen en inter-
locale verbindingen door de verbetering der verkeersmid
delen van steeds groter belang is geworden, leidde deze
geïsoleerde opzet tot fouten. Het ergste is, dat deze fouten
praktisch onherstelbaar zijn, doordat men in één opzicht
niet het voorbeeld der middeleeuwse voorgangers opvolg
de: verknocht aan de tekentafel behandelde men het te ont
ginnen gebied of het een onbeschreven blad papier was,
waarop men naar willekeur zijn lijnen kon trekken. Er van
uitgaande, dat er bij het technisch vernuft praktisch niets
onmogelijk is, werd een rechtlijnige constructie opgezet,
die op zichzelf wel ideale landbouwbedrijven formeerde,
maar met een behoorlijke aansluiting aan het cultuur
landschap in het rond en aan de daarin gelegen nederzet
tingen geen rekening hield.
Ik ben even wat uitvoeriger op deze zaak ingegaan om een
indruk te geven van de complicaties, die zich bij de stich
ting van zo'n rijtje boerderijen plegen voor te doen. Wie
ze na afloop ziet, beseft dit meestal niet. Thans nog een
enkel woord over deze nieuwe nederzettingen. Wie wil ko
loniseren, moet zich de functies van de nederzetting, die
hij gaat stichten, duidelijk voor ogen stellen. Globaal ge
zien wonen er in zo'n nederzetting boeren met hun bedrijf,
108
