Klazienaveen en Emmercompascuum b.v. zijn de laatste
jaren verschillende nieuwe industrieën gevestigd.
Het spreekt wel vanzelf, dat ook deze laatste ontwikkeling
wat de opzet van het dorp en wat het dorpsbeeld betreft,
grote veranderingen zal meebrengen. Een industrie-arbei
der stelt nu eenmaal andere eisen aan zijn woning en aan
zijn woonplaats dan een veenarbeider, die meer met de
landarbeiders gelijk te stellen is. Een landbouwgemeen-
schap leidt tot een andere dorpsontwikkeling dan bij in
dustrialisatie is te verwachten. De verzorgingskern van
een landbouwgebied zal hoofdzakelijk aan neringdoenden
en ambachtslieden, aan het personeel van verzorgende in
stellingen en aan een betrekkelijk klein aantal landarbei
ders tot woonplaats moeten dienen. Een industrieplaats
daarentegen heeft als voornaamste probleem de huisves
ting van een groot aantal industrie-arbeiders, die liefst zo
dicht mogelijk bij hun fabrieken moeten wonen. In de
veenkoloniale dorpen zal dit neerkomen op een geleidelijke
afbraak van lintbebouwing en de stichting van zich con
centrisch uitbreidende kernen. En het behoeft geen betoog,
dat dit in dit geval eigenlijk uitsluitend winst betekent,
wanneer het ontwikkelingsplan tenminste goed wordt op
gezet.
Er is in veenkoloniaal Drenthe sinds de stichting der veen
koloniën veel veranderd. Dit wordt duidelijk bij het lezen
van de volgende beschrijving, ontleend aan een brief, die
Vincent van Gogh op een October-avond van 1883 schreef
na zijn aankomst in Nieuw-Amsterdam. „Hier en daar
wordt het wijde, haast boomloze veen- en heidegebied
geaccentueerd door een plaggenhut of een kleine boerderij
of een paar schrale berkjes, populieren of eiken. Overal
staan stapels turf en telkens voeren schuiten voorbij. Hier
en daar wat magere koeien, dikwijls schapen, varkens
aan de horizon, tegen de avondhemel, een menigte lage
daken van kleine keten, Don Quichotte-achtige molens;
zonderlinge gevaartes van ophaalbruggen profileren hun
grillige silhouetten tegen de wemelende avondlucht. Zo'n
dorp 's avonds met de reflexies van lichte venstertjes in 't
102
