beeld, waartoe dit alles leidde, was het werd reeds op
gemerkt zakelijk, nuchter en rechtlijnig. Men mist hier
het meer romantische, dat de Drentse zanddorpen pleegt
te kenmerken. Het ergste is wel de kaalheid van de meeste
dezer nederzettingen. Men schijnt er beplanting te schu
wen. Meer nog dan elders wordt de boom hier als schade
lijk beschouwd. Waar een boom zijn schaduw werpt, zo
redeneert men, groeit het koren minder welig en kwijnen
de aardappelen. Tot overmaat van ramp komt daar nog
bij, dat de iepen, die eertijds in de dorpen werden geplant,
grotendeels door de iepziekte zijn aangetast en gerooid
moesten worden.
De aanblik der veenkoloniale dorpen en in het bijzonder
van de dorpskernen, die in de regel rond de bruggen over
het hoofdkanaal zijn gegroeid, is dan ook weinig opwek
kend. Veel heeft daartoe bijgedragen de tijd, waarin zij
zijn ontstaan. Het merendeel der Drentse veenkoloniën
beoosten de Hondsrug dateert van na 1860 en van voor
1900. In het algemeen vormt deze periode een dieptepunt
in onze Nederlandse stedebouw. Ook wat in die jaren
elders tot stand kwam men zie b.v. de in die jaren ge
stichte wijken van onze grote steden was beneden alle
kritiek. Het is de tijd der onbelemmerde grondspeculatie
enerzijds, van de zich snel uitbreidende arbeidersbevolking
anderzijds. Het is de tijd, dat de overheid zich principieel
meende te moeten onthouden van elk ingrijpen in de stede,
bouwkundige ontwikkeling. De particuliere ondernemer,
de vervener, de veenarbeider, die zich een plaggenhut
bouwde, handelden allen volkomen op eigen gezag. Naar
onze maatstaven gerekend waren ook in sociaal opzicht de
toestanden verre beneden de maat. De woningtoestanden
waren erbarmelijk. In vele opzichten heersten hier aan
vankelijk echte wild-west toestanden. Onder hen, die zich
hier kwamen vestigen bevonden zich lieden van allerlei
slag. Er waren avonturiers en gelukzoekers onder, zelfs
a-sociale elementen en mensen, die hier een nieuw leven
wilden gaan beginnen. In het algemeen kan men over de
bewoners van de veenkoloniën hetzelfde zeggen als van
96
