glas in lood en diefijzers, onder luiken en ramen met
glas in lood. Dan glijdt dit kruiskozijn langzaam over
naar een venster met schuiframen en houten roeden.
Eerst verdwijnt het glas in lood om plaats te maken
voor iets grootere rechthoekige glaasjes in houten roe
den. Dan verdwijnt de middenstijl uit het bovenlicht
of uit onder- en bovenlicht. Wanneer dan de Fransche
stijlen het fenêtre a terre wenschen, wordt de onder
drempel verlaagd en worden schuiframen aange
bracht. Dit schuifraam heeft eerst kleine ruitjes, later
geleidelijk grootere, steeds op het verhoudingsstelsel
van den tijd, tot de Empiretijd vrij groote ruiten
geeft en tot de draaiende ramen terugkeert, of den
breeden band in het midden nutteloos in de schuifra
men nabootst. Dan komt in de 19e eeuw de verwarring.
Eerst nog vrij goed door even groote ruiten, dan hee-
lemaal mis in het T-raam, de verhouding der ruiten
verschillend en fout. Onze tijd bracht een nog ernstiger
verdwazing, de liggende ruitvorm, de samenvoeging
van velerlei verhouding met ter verfijning van 't
genot hier en daar een spiegelruit als voor een
aquarium. Er moet schaal zijn in een bouwwerk. Een
kruisvenster met glas in lood past bij een muur
vlak van baksteenen en kleine blokjes natuursteen,
vormt er een eenheid mede. Een venster met niet te
groote ruiten vormt beslotenheid, sluit op aristocrati
sche wijze den buitenstaander buiten. Een venster met
te groote ruiten, zonder ferme omlijsting zooals de
stalen ramen of in te donkere kleuren geverfd,
geeft een gat in het muurvlak, bederft de beslotenheid
en de eenheid van het bouwwerk. Deze eenvoudige
soort aesthetica, die van alle tijden is, komt niet voor
in het leerprogramma der vele technische scholen.
Zoo zou men een verhandeling kunnen geven over de
deur, den vloer, den wand, de zoldering, de stook-
22
