rochiekerk hadden: Empel, Orthen, Rosmalen, Herpen,
Maren, Engelen; later worden de namen Heusdenhout,
Ginneken, Baarle, Castelre genoemd.
Waar een kerk bestond, daar werd ook onderwijs ge
geven. Dit was de steun van de nieuwe cultuur, die de
landlieden bond aan hun woonplaatsen en hun wonin
gen, hun de voorname wet van den arbeid leerde en
hen omringde met een veiligheid die de wapenen nooit
hadden kunnen geven; de veiligheid van de verbrei
ding der christelijke zeden.
Omstreeks de helft van de negende eeuw (842, 846,
851) vielen de Noormannen ook Noord-Brabant binnen
en verwoestten daar de verworvenheden van zooveel
moeizamen arbeid. Toxandrië, dat door Lodewijk den
Vrome aan zijn zoon Karei den Kale was toegewezen
(Noord-Nederland aan Lotharius, den anderen zoon,
die Heriold, het hoofd van de Scandinaafsche benden,
in zijn dienst genomen had) Toxandrië kreeg het
zwaar te verduren. In 843 werd het bij het verdrag van
Verdun, met al wat tusschen Rijn en Schelde ligt, toe
gewezen aan Lotharius, die den keizerstitel aannam. De
politieke regeling, in 844 bevestigd, verdreef de Noor
mannen niet. Ongeregelde benden kwamen over de Maas
Brabant binnen, verwoestten kerken en kloosters, plun
derden wat er te plunderen was en verdreven of ver
moordden de geestelijke leiders van het volk. Eerst te
gen het einde van de negende eeuw, toen zij bij Leuven
verslagen werden (891), verdwenen de Noormannen
uit deze streken, die zij zoo lang hadden geterroriseerd.
Nazaten bleven onder de bevolking achter, en niet de
besten.
Er bestaat een schriftelijk getuigenis van omstreeks
1055, dat ons een aanduiding van den toenmaligen toe
stand van Noord-Brabant geeft. De Luiksche auteur
Stephelinus zegt: „Campinia bestaat uit wijde vlakten,
door de zon bijna verzengd; het is niet tot den handel
of eenig verkeer geschikt, maar is vervuld met holen
19
