Vraagt men, waar de onderscheidene karaktertrekken
zoozeer samenkomen en zoo scherp zich afteekenen, dat
men die onmiddellijk als Brabantsch kennen kan, dan is
slechts één antwoord mogelijk: op de hoogere gronden,
in de zanddorpen dus. Wie het wezen van zulk een Bra
bantsch dorp wil leeren kennen, begeve zich naar Deur-
ne, Gemert, Veghel, Vught, Oirschot, Eersel, Oisterwijk,
Hilvarenbeek, Gilze, Ginneken, Zundert, Wouw, om
er een dozijn te noemen van de vele tientallen die ge
lijke trekken vertoonen en die zoo sterk verschillen van
de rivierdorpen langs de Maas, de Merwede en het Hol-
landsch Diep, maar ook van de kleidorpen in het
westen.
In de zanddorpen vinden wij een sterke cultuur die zich
gedurende eeuwen gehandhaafd heeft in verwantschap
met die van het oude hertogdom Brabant, dat in het
jaar 1648 in tweeën geknipt werd toen de uitgestreden
volkeren te Munster den vrede sloten. In de riv'ierdor-
pen en de kleistreken heeft de cultuur een overgangs
type daar is niet enkel iets van de karaktertrekken van
Brabant en van de gewesten ten noorden van de rivieren,
maar ook iets van wat het varende en trekkende volk er
gelaten heeft op zijn doortocht.
De steden hadden haar invloed op de dorpscultuur, met
name vooral 's Hertogenbosch en Breda, die elk diep in
het platteland en zijn leven ingrepen. Ook de stadjes,
de pittige, bondig-gebouwde stadjes deden iets, naar
mate hun regeerders de dorpelingen aan zich wisten te
binden met geld of goed of geestelijke banden.
Heden is de wisselwerking tusschen stad en dorp nog
duidelijk zichtbaar voor den kenner van het gewest. Elk
dorp heeft een stad waarop het gericht is, hetzij door
ambtelijke betrekkingen, hetzij door handel of markt
wezen, hetzij door onderwijsinstellingen. Van de dorpen
ontvangen de steden een belangrijk deel van haar ver
tier en haar kleur. De dorpen bepalen mede de geeste
lijke stroomingen van het gewest, die in de steden schij-
8
