63
door Fr. Hemony in 1658, twee, de heel- en halfuurklok,
door Assuerus Koster in 1636 en de 3 kleinste door Noor
den en De Grave in 1699. Klavieromvangc—c3 (min cis
en dis), stemming: cis. Het mechanisme voor het handspel
bestaat, evenals op den Zuiderkerks- en Paleistoren, uit een
simpele draadverbinding van klaviertoets naar klepel, hel
z.g. broeksysteem; hierdoor is op deze beiaarden genuan
ceerd spel bijna onmogelijk. (In het hoofdstuk over de
technische inrichting worden de nadeelen van dit systeem
uitvoerig behandeld.)
Het spel van den Zuiderkerkstoren heeft 35 klokken, waar
van 32 gegoten door Fr. Hemony in 1656 en 3 (de klein
ste) door Noorden en De Grave in 1699 en 1700. De stem
ming der Hemony's is zeer zuiver. Klavieromvang: c—c3
(min cis en dis), stemming: cis.
Arnhem bezit een Hemony-spel, dat de gieter op de aan
wezige luidklokken gebaseerd heeft. De Arnhemsche bei
aard heeft 47 klokken; de grootste is in 1539 door Willem
Tolhuis gegoten en heeft As tot grondtoon; de daarop vol
gende Bes- en c-klok werden in 1477 resp. door Geert van
Wou en Gobelinus Moer gegoten. Met de volgende klok,
des, begint een volledige chromatische reeks van 32 He-
mony-klokken, waarvan de beide broeders tezamen er 25 in
1652 te Zutphen goten en Frans er 7 in 1661 te Amster
dam goot. In 1734 werden door Jean Baptiste le Vache
van Luik (toen tijdelijk te Nijmegen wonend) er 9 kleine
klokjes bijgegoten, verder bevat hij nog één klokje van
A. H. van Bergen van 1887 en twee van een onbekenden
gieter. Dat Hemony in zijn klokkenreeks de cis en dis op
nam bewijst dat hij de drie luidklokken in het spel heeft
willen betrekken, daar al zijn beiaarden (uitgezonderd die
van Gouda) de 2e en 4e klok (cis en dis) missen, omdat die
door de z.g. ongetemperde stemming in die dagen overbo
dig waren. Deze beiaard was de eerste, die in 1919 naar de
inzichten van Jef Denijn werd gerestaureerd. Helaas is dit
slechts een zeer bescheiden verbetering geweest, n.1. het
beiaardklavier werd volgens de Mechelscbe maten en in
richting veranderd, de verbindingen van het klavier naar de
klepels verbeterd en veeren achter de klepels aangebracht.
