55
intervallen, waardoor deze alle wel iets onzuiver, „gelijk-
zwevend worden, doch het voordeel verkregen wordt, dat
alle toonaarden te gebruiken zijn, waardoor een onbeperkte
mogelijkheid van moduleeren ontstaat. Het is echter onder
de beiaardiers nog een onopgeloste vraag, welke stemming
voor beiaarden de meeste bevrediging geeft, de gelijkzwe-
vende, die modulatie naar alle toonaarden toelaat (waar
van door beperking, die de speeltechniek oplegt toch geen
volledig gebruik gemaakt kan worden) of de zoogen. reine
stemming, die door haar samengaan met de „inwendige"
reine stemming der klokken rustiger klinkt en daardoor
meer voldoening schenkt.
Het aanvullen van den beiaard met de zwaardere klokken
van het klein-octaaf vereischte ook een bijzondere inrich
ting van het klavier om die klokken aan te slaan. Vol
komen logisch gebruikte men hiervoor, evenals bij het
orgel, een voetklavier of pedaal, daar het zwaardere gewicht
van de grootere klepels het gebruik van sterkere spieren,
dan die van de armen noodzakelijk maakte. Dit pedaal
was, evenals bij de oudste orgels, aangehangen, d.w.z. het
handklavier liep in de bas door tot de laagste klok, terwijl
de onderste klaviertoetsen, voorloopig één octaaf, waren
gekoppeld aan de pedaaltoetsen. Het gevolg van het
gebruik van het pedaal was, dat men meer dan twee toet
sen tegelijk kon aanslaan, zonder arpeggio te moeten
spelen.
In 1583 werd reeds te Mechelen een pedaal aangebracht
en waarschijnlijk is dit omstreeks denzelfden tijd in meer
plaatsen het geval geweest, doch door het ontbreken van
de noodige inlichtingen is dit niet vast te stellen.
Behalve in doelmatiger afmetingen der toetsen en verbete
ringen in de verbinding van toets naar klepel heeft de
inrichting voor het persoonlijk spel geen ingrijpende ver
anderingen meer ondergaan. Alles wat in die richting on
dernomen is, moest op mislukking uitloopen, doordat de
ondernemers dier verbeteringen zich blind staarden op
het lichter bespeelbaar maken, zonder rekening te houden
met de muzikale eischen van het instrument en het door
den speler te overwinnen gewicht der klepels. In het hoofd-
I
