De voorslagklokjes werden in één der torenvensters (zie
afb. 29) of in open spitsen aan één zijde opgehangen, ten
einde ze goed hoorbaar en voor den beyerman gemakkelijk
bespeelbaar te maken. Van lieverlede werd hun aantal uit
gebreid tot een diatonische reeks (toonladder) van 8 tonen,
waardoor het mogelijk werd bekende melodieën als voor
slag te laten klinken. De oudste beiaarden van ons land,
n.1. de vroegere in Zierikzee en Arnemuiden en die van
Edam en Monnikendam zijn (behoudens den dubbelen
omvang en de toevoeging van één of twee chromatische
tonen) nog voorbeelden van zulke diatonische voorslagen.
Door het uitbreiden van het aantal klokken werd de ruimte
in één der vensternissen van den toren te klein en ver
huisden zij naar binnen, terwijl zij in de open spitsen
allengs de geheele lantaarn vulden, (zie afb. 30)
Hier volgen, chronologisch gerangschikt, enkele plaatsen,
die reeds vroeg in het bezit van een voorslag waren:
Haarlem (St. Bavo) 1412, Leiden (Stadhuis) 1460, Grave
1462,Veere (Stadhuis) 1474, Utrecht (Domtoren) 1480,
Kampen 1480, Groningen 1482, Middelburg 1492, Har
derwijk 1500.
In de 16e eeuw nam het aantal voorslagen snel toe en
kwamen er wel een 26-tal bij. In 1600 waren er reeds 62
torens, die een voorslag of zelfs een beiaard bezaten en
in de 17e eeuw ging die uitbreiding nog steeds voort.
Toen de Hemony's in 1644 hun beiaarden begonnen te
gieten, rustten in ons land de groote steden niet, voor zij
bijna alle hun voorslag in een beiaard hadden doen ver
anderen. De rijkste steden moesten er zelfs meer dan één
hebben. Enkhuizen, Haarlem, Rotterdam en Veere hadden
er twee, Middelburg, Zierikzee en Alkmaar ieder drie,
Utrecht en Amsterdam zelfs vijf.
In de gouden eeuw wedijverden de steden onder elkaar, wie
de grootste en meeste beiaarden zou hebben. De Hemony's
leverden, vergoten en veranderden in de laatste helft van
de zeventiende eeuw niet minder dan 31 klokkenspelen in
Nederland, voor een groot deel ook nu nog een bezit, waar
men met recht trotsch op kan zijn.
Wanneer de oorlog en het hemelvuur niet vele toren-
51
