37
De Ned. Klokken- en Orgelraad, een adviseerend lichaam,
dat zich sedert 1917 bezighoudt met het keuren van en
toezicht houden bij het vervaardigen van luidklokken, bei
aarden en pijporgels, heeft deze keuring ingesteld om een
indruk te krijgen van de hoedanigheden van de klokken,
voordat zij eenige corrigeerende bewerking hebben onder
gaan. Eerst wordt het gietwerk onderzocht, dit moet zon
der gallen of blazen zijn, de tekst der randschriften of
spreuken moet in overéénstemming met de opdracht zijn.
Bij twijfel aan de samenstelling van het metaal wordt een
zich daartoe aan de kroon bevindend proefstaafje afge
slagen voor metaalanalyse. Vervolgens worden met behulp
van stemvorken met loopgewichten (die dienen om het
trillende deel der pooten langer of korter, dus den toon
lager of hooger te maken) de grondtoon, de slagtoon en de
voornaamste partiaaltonen opgenomen. (Afb. 16) Wijken
deze slechts weinig af, dan wordt den gieter toegestaan de
afwijkingen te corrigeeren. Zijn zij echter naar het oordeel
der keurmeesters te groot, dan moet de klok worden afge
keurd. Het spreekt vanzelf, dat de keuring voor beiaard-
klokken, waarbij de onderlinge (uitwendige) en afzonder
lijke (inwendige) stemming niets te wenschen mag over
laten, veel strenger is dan voor luidklokken, die gewoon
lijk slechts weinig in aantal zijn en door het eigenaardig
gebruik, dat ervan gemaakt wordt, lichte zwevingen toe
laten. Door het zwaaien van de klok ontstaat n.1. reeds
een zweving of beving in het geluid, waardoor kleine afwij
kingen in de stemming niet opvallen, evenals een licht
ontstemd tongwerk van een pijporgel nog wel te gebruiken
is, wanneer men den tremulant erbij opentrekt.
Is de klok goedgekeurd voor verdere afwerking, dan wordt
met staalborstels de verbrande leem grondig verwijderd
en de klok verder met water, fijn zand en amaril blank
geschuurd. In Engeland en ook bij de firma Van Bergen
te Heiligerlee worden de klokken met een zandstraal
schoongespoten, waardoor zij een dof grijze kleur krijgen.
(Afb. 14) Dit moet met groote omzichtigheid gebeuren,
omdat het metaal aangetast wordt als de zandstraal te lang
op één punt gericht blijft en er ongelijkheden in de dikte
