de graanhal, waarmede de opening van de korenmarkt
werd aangegeven. In Monnikendam is zelfs een „zand-
klok", die bij winterdag de gemeente maant tot zandstrooi-
en als het glad is.
Een afzonderlijke soort van klokken vormt de „gerechts-
klok", opgehangen om door den aanklager te worden ge
luid tot het samenroepen der rechters bij de terechtstelling
de „diefklok", de „arme zondaarsklok", de „schandeklok"
werd voor bankroetiers enz. geluid.
Langzamerhand deed de klok haar intrede in de kloosters,
waardoor soms wrijvingen ontstonden tusschen kloosters
en parochieën over het luiden. Bij Franciscaners luidde,
wanneer hun levensmiddelen uitgeput waren, de „honger
klok", om de geloovigen op te wekken hen van spijs en
drank te voorzien. Allengs nam het luiden van de kloosters
zoo toe, dat in de 17e eeuw hierover klachten rezen en
verbodsbepalingen wenschelijk geacht werden.
Er is in de middeleeuwen zelfs een mode geweest om bellen
als sieraad aan de kleederen te dragen. De oorsprong van
deze mode is onbekend. Vroeger kwamen zij aan de nar
renkappen voor en geestelijken droegen ze in navolging
van den hoogepriester (Exodus XXVIII v. 33—35; XXXIX
v. 25, 26).
Ook voor gebruik binnenshuis breidde zich hun toepassing
uit. In menig verlucht handschrift vindt men hiervoor de
bewijzen in miniaturen, die een afbeelding voorstellen van
een klokkenspeler (soms een monnik, dikwijls Koning
David), gezeten of staande onder 4 tot 8 in een rij of aan
een hoepel opgehangen klokjes, die met een hamer in elke
hand bespeeld worden. In een handschrift uit de 6e eeuw,
afkomstig uit het klooster St. Blasiën, komt een teekening
voor, waarop een monnik met een hamer aan vijf klokken
tonen ontlokt. Dit soort spel ontwikkelde zich vooral in
Engeland. Men vindt er heden nog twee vormen van over,
n.1. het liandspel met kleine klokken met klepel en hand
vat, die beurtelings opgenomen en door schudden bespeeld
worden en het zoogenaamde „change ringing", het in be
paalde cadensen luiden van 8 a 10 klokken. In sommige
streken wedijveren de plaatsen met elkander, wie het meest
15
