gebed in zware tijden was. Zooals reeds haar opschriften
vermelden, klonk zij hij vijandelijke aanvallen, branden,
overstroomingen enz.
Hiermee zal voldoende gebleken zijn, dat de klok allengs
zoowel tot geestelijke als wereldlijke doeleinden gebruikt
werd. Het was te voorzien, dat dit dubbele gebruik lang
zamerhand tot botsingen moest leiden en scheiding in klok
ken voor beider gebruik moest brengen. Zoo ontstonden
voor wereldlijk gebruik de banklok, de waakklok, enz.;
zelfs werden op de wallen klokken opgehangen om de
burgers ten strijde te roepen. Ofschoon zij voor militaire
doeleinden reeds in de 11e eeuw voorkomen, werden eerst
sinds de 12e eeuw bepaalde torens hiervoor gebouwd.
Het belang, dat men aan dergelijke klokken toeschreef,
blijkt het sterkst hieruit, dat oproerige steden wel gestraft
werden met het wegnemen van de banklok. Soms verbood
de belegeraar den belegerden de klok te luiden. Hielden
zij zich hieraan niet, dan werden de klokken bij de over
gave tot goeden buit verklaard. Uit dit gebruik is stellig
afkomstig het vergen van klokkenschatting. Soms werden
zelfs de klokken meegevoerd, of haar gebruik tijdens het
bezet houden van de stad verboden.
De namen, waaronder deze soort klokken voor wereldlijke
doeleinden bekend zijn, zijn meestal sprekend, soms gees
tig, bijv. de „Raadsklok", „Schepenklok", „Stadhuisklok",
„werkklok", „banklok", waarmede de ingezetenen werden
bijeengeroepen voor bekendmakingen en afkondigingen,
ook om gewapend ter verzamelplaats te verschijnen. Te
Dantzig riep de „bierklok" eiken avond de burgers ten
biere in den „Artushof", in andere plaatsen gaf zij het sein
tot het sluiten der bierhuizen; met de „waakklok" werd de
nacht aangekondigd en omdat na haar gelui de stadspoor
ten werden gesloten, werd zij ook „poortklok" genoemd.
Met de „tins"- of „moordklok" riep men te Straatsburg de
gewapende burgers te samen. De „Empata" verkondigde,
dat de tijd tot het kneden van brood daar was, de „vegers-
klok" luidde ter herinnering aan het straatvegen te Bonn.
Met de „Marktklok" of „coopclocke" werd het begin van
den verkoop aangekondigdde „koornklok" was de bel op,
14
