In de 19e eeuw ging de belangstelling in het beiaardspel
hard achteruit. Van vier beiaarden, n.1. Goes, Hattem,
Maartensdijk en Oudewater werd de bespeling stopgezet,
omdat het mechaniek totaal verwaarloosd was; de klavie
ren werden meerendeels verwijderd. Zeven andere beiaar
den werden gedegradeerd tot voorslag door de beiaard
klavieren te sloopen, zoodat alleen nog maar automatisch
spel mogelijk was; dit geschiedde te Alkmaar (St. Lau-
rens), Amsterdam (Munttoren), Hilvarenbeek, Middel-
stum, Monnikendam, Rotterdam (Oude Beurs), Tolen. Het
Hemony-spel van Middelstum kon vóór 1855 alleen met
de hand bespeeld worden, daarna is er een trommel aan
gebracht, terwijl het handklavier verwijderd werd.
De daling der belangstelling bleek ook zeer sterk uit
het verminderde aantal bespelingen. Van meermalen per
dag spelen was geen sprake meerZondagbespelingen, die
we van vroeger tijden vermeld vonden te Appingedam,
Arnemuiden, Deventer, Dokkum, Kampen, Leeuwarden,
Leiden, Maastricht, Middelburg, Middelstum, Oudewater,
Tolen, Veere en Weesp, kwamen niet meer voor. De be
spelingen werden in den regel beperkt tot de marktdagen,
dus één- hoogstens tweemaal per week. Dit had tevens het
nadeel, dat gespeeld moest worden als er het meeste straat
rumoer was, den ongunstigsten tijd voor rustig luisteren.
Op sommige plaatsen werd het aantal bespelingen nog
minder: te Brielle werd nog slechts éénmaal per maand
gespeeldte Maastricht, op den St. Servaastoren, alleen op
Heiligedagen; te Maastricht op het stadhuis, te Weesp en
Eindhoven alleen bij bijzondere gelegenheden; te Amster
dam op alle torens behalve het Paleis, éénmaal in drie
weken; Appingedam alleen op len Paaschdag, Pinkster
en Kerstdag van 12—12,15 en soms op een gewonen
Zondag.
Als gunstige uitzonderingen, die echter alleen ter wille van
de traditie werden gehandhaafd, moge hier vermeld wor
den de z.g.n. Mei-bespelingen te Gouda, Middelburg, Nij-
kerk en Utrecht.
Tot heden wordt dit oude gebruik in deze plaatsen gehandhaafd.
121
